Специальностей ОМ и

6.Таратылатын материал:жоқ

 

7.Қолданылған әдебиеттер:

1. Кенесариев Ү.И., Жақашов Н.Ж. Экология және халық денсаулығы, 2003 – 200 б., 25-30 беттер.

2. Асқарова Ұ.Б. Экология және қоршаған ортаны қорғау, 2007 – 497 б., 15-18 беттер.

3. Қуатбаев А. Экология және қоршаған орта проблемалары: оқу құралы – 2011. – 350 б., 20-28 беттер.

4. Колумбаева С., Білдебаева Р., Шәріпова М. Экология және тұрақты даму: оқу құралы – 2012. – 153 б., 21-29 беттер.

5. Экология: оқу құралы/ C.А. Сергейчик. - Минск: Современная школа, 2010. -400 с., стр. 18-21.

6. Экология в вопросах и ответах: оқу құралы / В.И. Коробкин, Л.В.Предельский: Феникс, 2009.-378 бет, 10-28 беттер.

7. Учение об окружающей среде: оқу құралы / Г.К. Ерубаева: Алматы, казак универс 2011.-153б., 5-10 беттер.

8. Экология и устойчивое развитие. учеб. пособие/ Колумбаева С.Ж., Бильдебаева Р.М., Шарипова М.А. Алматы, Қазақ университеті, 2012 -133 б., 5-7 беттер.

9. Экология: оқу құралы / В.И. Коробкин, Л.В.Предельский: Феникс, 2008.-315б, 5-14 беттер.

 

8.Бақылау:

Бастапқы білімін ауызша сұрау арқылы (білім құзыреттілігі):

1. Қалалардың негізгі химиялық ластаушылары. Тұрғындар денсаулығына әсері.

2. Қалалардың жағымсыз физикалық факторлары, көздері: шу, жылулық, электромагнитті, радиоактивті.

3. Қалалардың биологиялық ластануы және эпидемиологиялық қауіптілік. Қалалардың сумен қамсыздалуы және өндіріс қалдықтарынан тазартылуы.

4. Қазіргі елді мекендердің экологиялық мәселелері. Тұрғындар денсаулығына әсері.

5. Елді мекендердің урбанизациясы және оның салдары. Елді мекендердің қоршаған ортасына тән ластау көздері, атмосфера, су, топырақтың ластануына әкелетін негізгі ластауыштар.

6. Адамның аурушаңдығына қауіп тудыратын қоршаған ортаның химиялық, биологиялық және физикалық факторлары.

7. Биологиялық ластану және адам денсаулығы.

8. Антропогенді экожүйелердің қоршаған ортасының негізгі физикалық ластаушылары, көздері, адам денсаулығына әсері.

9. Қоршаған ортаның сапасын бағалау, тұрғындар денсаулығының көрсеткішін анықтаудың бір түрі ретінде.

 

Жағдайлық есептер

№1 есеп. Қалада автокөліктің басымдылығы, өндіріс орындарының маңында ағаштардың жойылуы байқалып отыр. Таңғы сағаттарда (жазда) желсіздік, тұман, жерүстілік инверсиялар байқалуда. Қала тұрғындарында тыныс алу мүшелері ауруының көбеюі, қан-тамыр және жүйке-жүйе аурулары, созылмалы ауруларының қозуы (бронхиттер, бронхиалды астма, бүйрек т.б.) байқалып отыр. Тұрғындар өнеркәсіптер мен автокөліктерден шығатын шуға шағымдануда.

№	Бақылау нысандары	Адамның аймақта болу ұзақтығы	Атмосфера ластануының сандық көрсеткіші (Р)	Ингаляциялық жүктеме (S) S = «Р» * t
Сағатпен	Тәулік бойында	ШРЕК сандық көрсеткішінің жоғарылауы	Тәулігінде	%
	Өндірістік аймақ		0,33
	Тұрғын үйлер аймағы		0,5
	Автокөлік салоны	1,5	0,063
	Рекреациялық аймақ (таза ауада жүруі)	2,5	0,104

Сұрақтар:

1. Қала қоршаған ортасының негізгі антропогенді ластауыш көздері?

2. Қала атмосферасының негізгі химиялық ластаушылары?

3. Қала атмосферасының негізгі физикалық ластаушылары?

4. Қала атмосферасының ластануына қандай ауыр металдар негізгі үлес қосады?

5. Қала қоршаған ортасының ластануының экологиялық салдары, әсер ету факторлары?

6. Қандай факторлар тұрғындар денсаулығына зиянды әсер етеді, инголяциялық жүктеменің салыстырмалы салмағы (болған орнынан бастап)?

7. Қала қоршаған ортасының сапасын жақсарту бойынша қандай алдын алу шаралары қажет?

№2 есеп. Ірі қала жағдайларында атмосфераның химиялық заттармен ластануы бойынша сандық көрсеткіші берілген (Рс.к.): ЖЭС шығарындылары аймағында, түсті металлургия және автокөліктерден әртүрлі қашықтықта. Атмосфераның негізгі ластаушылары Рb, Cd, Zn, Cu, Ni, көміртек тотығы, күкірттің екі тотығы, азоттың екі тотығы, күкіртті қышқыл. Қала таулар арасындағы шұңқырда орналасқан.

Қалада автокөліктің басымдылығы, өндіріс орындарының маңында ағаштардың жойылуы байқалып отыр. Таңғы сағаттарда (жазда) желсіздік, тұман, жерүстілік инверсиялар байқалуда. Қала тұрғындарында тыныс алу мүшелері ауруының көбеюі, қан-тамыр және жүйке-жүйе аурулары, созылмалы ауруларының қозуы (бронхиттер, бронхиалды астма, бүйрек т.б.) байқалып отыр. Тұрғындар өнеркәсіптер мен автокөліктерден шығатын шуға шағымдануда.

№	Бақылау нысандары	Адамның аймақта болу ұзақтығы	Атмосфера ластануының сандық көрсеткіші (Р)	Ингаляциялық жүктеме (S) S = «Р» * t
Сағатпен	Тәулік бойында	ШРЕК сандық көрсеткішінің жоғарылауы	Тәулігінде	%
	Өндірістік аймақ		0,33
	Тұрғын үйлер аймағы		0,5
	Автокөлік салоны	1,5	0,063
	Рекреациялық аймақ (таза ауада жүруі)	2,5	0,104

Сұрақтар:

1. Қала қоршаған ортасының негізгі антропогенді ластауыш көздері?

2. Қала атмосферасының негізгі химиялық ластаушылары?

3. Қала атмосферасының негізгі физикалық ластаушылары?

4. Қала атмосферасының ластануына қандай ауыр металдар негізгі үлес қосады?

5. Қала қоршаған ортасының ластануының экологиялық салдары, әсер ету факторлары?

6. Қандай факторлар тұрғындар денсаулығына зиянды әсер етеді, инголяциялық жүктеменің салыстырмалы салмағы (болған орнынан бастап)?

7. Қала қоршаған ортасының сапасын жақсарту бойынша қандай алдын алу шаралары қажет?

№3 есеп. Ірі қала жағдайларында атмосфераның негізгі ластау көздері: ЖЭС, түсті металлургия, автокөлік. Қала таулар арасындағы шұңқырда орналасқан, нашар желдетіледі. Атмосфераның негізгі ластаушылары Рb, Cd, Zn, Cu, Ni, көмiртектiң тотықтары, күкiрттiң екi тотығы, азотты екi тотық, күкiрттi қышқыл. Жел тұрғын үйлер аймағына бағытталаған.

Қалада автокөліктің басымдылығы, өндіріс орындарының маңында ағаштардың жойылуы байқалып отыр. Таңғы сағаттарда (жазда) желсіздік, тұман, жерүстілік инверсиялар байқалуда. Қала тұрғындарында тыныс алу мүшелері ауруының көбеюі, қан-тамыр және жүйке-жүйе аурулары, созылмалы ауруларының қозуы (бронхиттер, бронхиалды астма, бүйрек т.б.) байқалып отыр. Тұрғындар өнеркәсіптер мен автокөліктерден шығатын шуға шағымдануда.

№ п/п	Бақылау нысандары	Атмосферада Рb нақты концентрациясы (мг/м3)	Адамның тыныс алуындағы ауа көлемі (м3/сут)	Өкпемен Рb жұтуы (%)	Нақты ингаляциялық жүктеме Рb (мг/сут)	Адам ағзасына бір тәулікте түсу мүмкіндігі ( мг/тәул. 0,007 мг/кг дене салмағына)
	Промышленная зона	0,03				0,43
	Жилая зона	0,003				0,43
	Салон автотранспорта	0,0004				0,43
	Рекреационные зоны (пребывание на свежем воздухе)	0,0001				0,43

Сұрақтар:

1. Қала қоршаған ортасының негізгі антропогенді ластауыш көздері?

2. Қала атмосферасының негізгі химиялық ластаушылары?

3. Қала атмосферасының негізгі физикалық ластаушылары?

4. Қала атмосферасының ластануына қандай ауыр металдар негізгі үлес қосады?

5. Қала қоршаған ортасының ластануының экологиялық салдары, әсер ету факторлары?

6. Қандай факторлар тұрғындар денсаулығына зиянды әсер етеді, инголяциялық жүктеменің салыстырмалы салмағы (болған орнынан бастап)?

7. Қала қоршаған ортасының сапасын жақсарту бойынша қандай алдын алу шаралары қажет?

1.№12 тақырып. Тұрақты даму принциптері мен концепциясы. Қазақстанның тұрақты дамудағы болжамдары -2 сағат.

2.Мақсаты: Қазақстан Респуликасы және басқа да елдердегі тұрақты дамудың концепциясы мен міндеттері туралы білімдерін қалыптастыру мен дағдыландыру;

 

3.Оқыту міндеттері:

1. Тұрақты дамуға өтудің механизмдері, мағынасы, мақсаты, міндеттері мне негізгі концепциясы жөніндегі білімдерін қалыптастыру.

2. Тұрақты даму түсінігі жөніндегі білімдерін қалыптастыру.

3. Қазіргі заманғы жаһандық экологиялық мәселелер бойынша халықаралық конвенциялар мен келісім шарттар жөніндегі білімдерін қалыптастыру.

4. Тұрақты даму мен генезисі жөніндегі білімдерін қалыптастыру.

5. Тұрақты дамудың негізгі концепциялары мен «2007-2024 жылдардағы Қазақстан Республикасының тұрақты дамуға өту концепциясының» негізгі ережелері жөніндегі білімдерін қалыптастыру.

6. Қазақстан Республикасы және басқа елдердегі тұрақты дамуға өтудің концепциясы, стратегиясы мен тәжірибелік міндеттері жөніндегі білімдерін қалыптастыру;

7. Тірі ағзалар мен қоршаған орта байланыстарының заңдылықтары туралы білімдерін, тәжірибелік жұмыста тұрақты дамуды сақтау үшін қолдана білуді дағдыландыру.

4.Өткізу түрі:презентация, пікірталас.

5.Тақырып бойынша тапсырмалар: