рефераты конспекты курсовые дипломные лекции шпоры

Раздел Образование
/
Хalifalik instituti va shariat qonunlari.

Реферат Курсовая Конспект

Выберите учебное заведение

Хalifalik instituti va shariat qonunlari.

Хalifalik instituti va shariat qonunlari. - раздел Образование, ХОRAZMIY NОMLI URGANCH DAVLAT UNIVЕRSITЕTI 5. Islomdagi Sunniylik Va Shialik, Mutakallimlar Va Mu’Taziliylarning...

5. Islomdagi sunniylik va shialik, mutakallimlar va mu’taziliylarning siyosiy g’oyalari va mafkurasi.

1. Islom mafkurasining vujudga kelishi va uning asosiy g’oyalari.

Islom mafkurasining vujudga kelishi. Ислом дини дунёда кенг тарқалган монотеистик динлардан биридир. Африка қитъасидаги Марокаш, Жазоир, Тунис, Ливия, Миср, Сомали мамлакатларининг халқлари, Ҳабашистон, /арбий Суданда яшовчиларнинг бир қисми, Осиё қитъасидаги Арабистон ярим ороли, Иордания, Сурия, Ироқ, Эрон, Туркия, Афғонистон, Хитой ҳамда Филиппин аҳолисининг бир қисми, Европа қисмида бўлса, Болқон ярим оролида яшайдиган халқларнинг бир қисми динга эътиқод қилади. Аҳолининг кўпчилиги мутлоқ мусулмонлардан иборат бўлган 10 та мамлакат, хатто аҳолисининг ярмини мусулмонлар ташкил этган баъзилари ҳам (Миср, Малайзия) 49 % и ўзларини мусулмон деб атайдилар. Яъни уларнинг баъзиларида (Мавритания, Эрон, Покистон, Қамар ороллари) мамлакатларининг номига ислом сўзи қўшиб айтилади. Расмий статистика бўйича, бир неча мамлакатларда аҳолининг деярли барчаси мусулмонлардан иборат 28 та мамлакатда ислом расман давлат дини сифатида тан олинган. Ер юзи аҳолисининг қарийб 1,5 миллиарди исломга эътиқод қилади.

Шунингдек, ислом Марказий Осиё, Кавказ орти ва Шимолий Кавказ, Волга бўйи, /арбий Сибир ва бошқа ҳудудларда яшовчи аҳоли орасида тарқалган. Ҳозирда исломга эътиқод қилувчиларнинг сони ошиб бормоқда. Айниқса эътиқод ҳақидаги янги қонуннинг қабул қилиниши, вақтли матбуот саҳифаларида, радио эшттиришларда ва ойнаи жаҳон кўрсатувларида дин мавзуидаги чиқишларнинг кўпайиши, бу ҳақида махсус газета ва журналларнинг кенг тарқалганлиги исломга бўлган эътиборни ошириб юборди.

Ислом жаҳондаги айниқса Осиё ва Африка қитъаси маданиятининг умумий қиёфасида муҳим из қолдирган. Бунга энг аввало бу ҳудудларда араб тили ва араб ёзувининг кенг тарқалганлиги ислом мафкураси заминида ишлаб чиқилган муайян турмуш тарзининг ҳукумронлиги мусулмонлар ижтимоий ҳаётининг турли соҳалари шариат томонидан идора этилишига имкон берди. Шунга қарамай маҳаллий маданий анъаналар йўқолмай, яъни ислом йўналишида ривожланган ва кўпинча қадимий мусулмон анъаналари сифатида қабул қилинган. Мусулмонлар маданий мероси миллий озодлик ҳаракати ва ривожланаётган мамлакатларнинг мустақиллик учун кураши жараёнида асосий масалалардан бирига айланди ва ижобий аҳамият касб этди. Исломнинг пайдо бўлишини таҳлил этиш даврнинг хусусиятлари, араб қабилалари ўртасида ҳукмрон бўлган ижтимоий-иқтисодий муносабатларни ва уларнинг диний-ғоявий ҳаёти билан қисқача танишиб чиқишни тақозо этади. Арабистон ярим ороли ноқулай иқлим шароитига эга бўлган қум саҳролардан ва тоғлардан иборат бўлиб, унинг аҳолиси V-VI асрларда кўчманчи чорвачилик билан шуғулланар эди.

Ярим оролнинг чексиз саҳроларида яшовчи кўчманчи чорвачилик билан шуғулланувчи араб қабилалари-бундан ҳам оғир шароитда яшар эдилар. Улар тараққиёт жиҳатидан анча орқада қолган, ҳали уруғчилик қабилачилик тузимида эдилар. Ярим оролнинг ғарбий қисмида Қизил денгиз қирғоқлари бўйлаб чўзилган ва қадимдан Ҳижоз деб номланган жойлар бу даврларда бирмунча иқтисодий жиҳатдан ривожланган бўлиб асосан жанубдан шимолга ўтган қадимий карвон йўли билан боғлиқ эди. Тарихий манбалардаги маълумотларга қараганада VI аср Ямандан шимолга Сурия, Миср, Фаластинга олиб борадиган карвон йўли фақат бу давлатларнинг ўзларига эмас, балки жанубда Яман орқали Ҳабашистон ва Ҳиндистон, шимолда Сурия орқали Миср, Византия ва Эронни ҳам бир-бири билан боғлайдиган ўз даври учун йирик ва иқтисодий аҳамиятга эга бўлган савдо йўли эди. Ҳижоздаги айрим аҳоли яшайдиган манзиллар, йўл устида жойлашган Макка, Мадина, Тойиф шаҳарлари II асрда анча ривожланган. Булар шунингдек, кўчманчи араб қабилаларининг савдо муносабатларига жалб этувчи марказлар сифатида ҳам хизмат қилар эдилар.

Макка диний марказ ва савдо маркази сифатида араб қабилалари орасида эътиборлиси эди. Макка марказида жойлашган Каъба исломда энг «муқаддас» ҳисобланади ва «Аллоҳнинг уйи» (Байтуллоҳ) саждагоҳ ҳисобланган ва ҳозир ҳам шундай. Ундаги қоратош (Ҳажар ал-асвод) ва уч юз отмиш санам араб қабилалари эътиқод манбаига айланган. Зиёратга келиш ойлари муқаддас ҳисобланиб, бу вақтлар ичида қабилаларда уруш ва жанжаллар тўхтатилар эди.

V-VI асрларда Маккада Қурайш номли араб қабиласи ҳукмрон бўлиб, қурайшларнинг юқори табақалари савдо-сотиқ билан анча бойиб кетган, бу ерда пул муаммолари, судхўрлик кенг ривожланган. Шунингдек қул савдоси ва қулларнинг меҳнатидан фойдаланиш ҳам анча кенгайган эди. Бу даврларда Яманни қўлга киритиш учун Византия ва Эрон ўртасидаги кураш авж олган эди.

Яман сосонийлар ҳукмронлигига ўтган даврлар (572-628) Эрон кўрфази орқали Ҳиндистонга борадиган йўл ривожлана бошлади ва шу муносабат билан Ҳижоз орқали ўтган йўл инқирозга учрайди. Бу ҳол фақат Ҳижоз шаҳарларигагина эмас, балки барча араб қабилалари ҳаётига ҳам жиддий таъсир кўрсатди ва умуман Арабистон бўйича ижтимоий-иқтисодий таназзулнинг бошланишига сабаб бўлди.

Бундай вазиятдан чиқиш учун Арабистон шаҳарлари ва қабилалари ўртасида мавжуд бўлган тарқоқлик ва келишмовчиликларга хотима бериб, барча араб қабилаларини бир давлатга бирлаштириш, уларнинг тарқоқ бўлган иқтисодий ва ҳарбий имкониятларини ягона кучга айлантириш зарур эди.

Ижтимоий ҳаёт тақозоси натижасида вужудга келган араб қабилалари ўртасидаги марказлашишга интилиш ҳаракатлари араб жамиятида VI аср охири VII аср бошларида юз берган жиддий тарихий воқеалар асосида ётар эди. Бу интилишни ўзида акс эттирган мафкура ислом дини вужудга келади ва марказлаштирилган араб ҳалифалигининг кенгайиши жараёнида бу дин кучли ғоявий қурол сифатида хизмат қилади.

Арабчада «муслим» «ўзини Аллоҳга топширган» деган маънони беради. Қуръон вужудга келмасдан илгари, ислом оғзаки тарғиб қилинган даврда бу сўз «Аллоҳ ихтиёрига топшириш» мазмунини берган. Кейинчалик «исломни қабул қилиш», «итоат этиш» мазмунини касб этган. «Мусулмон», «муслим»нинг бир оз ўзгартирилган шаклидир. Аёлларнинг муслима деб тавсифланганларнинг сабабини шундан ҳам билса бўлади.

Диний назарияда ислом Аллоҳ юборган сўнгги мужассам дин эканлиги, Қуръон Аллоҳнинг нозил қилган каломи бўлиб, Муҳаммад пайғамбарга ваҳй тарзида тушган, тиловат ибодат ҳисобланган. Илк ваҳй-диний таълимотга кўра рамазон ойининг йигирма еттинчи кунига ўтар кечаси, милодий ҳисоб билан 610 йилнинг 31 июлидан 1 августига ўтар кечаси бошланган ва 23 йил давом этган. Ваҳй туша бошлаган тун «Лайлатул қадр» деб атала бошлаган. Бу ҳодиса Қуръоннинг 97-«ал-Қадр» сурасида ифодаланган. Муҳаммад (с.а.в.) пайғамбар тарғиботларини бошлаган дастлабки йилларда жуда оз киши у зотнинг изидан борган. Шу билан бирга қурайшийларнинг уммавийлар хонадонига мансуб бўлган ва Макка сиёсий ҳокимият тепасида турган зодагонлар ўша даврдаёқ унинг тарғиботига қаршилик кўрсата бошлаганлар. Маккада аҳвол жиддийлашгач, Муҳаммад (с.а.в.) Макка ҳукмдорлари билан рақобатлашиб келган қабилаларнинг вакиллари билан музокаралар олиб борган ва 622 йили уларнинг ёрдамида Мадинага ҳижрат қилинган.

Илк исломни вужудга келаётган қулдорлик тузуми мафкураси, деб баҳолаш тарихий ва илмий жиҳатдан тўғридир. Бироқ ислом тарихидаги айрим масалалар, воқеаларни, хусусан, ҳижранинг сабабларини изоҳлаб бериш учун булар етарли эмас. Чунки, тарихий манбаларга қараганда, Макка зодагонларининг ўзлари биринчи навбатда қулдорлар эдилар. Пайғамбар Муҳаммад (с.а.в.) саҳобалари, ансорлар эса, аксинча, қисман савдогарлар ва ўртаҳол кишилардан, кўпчилик қисми камбағал табақаларнинг вакилларидан иборат эди.

Мисрлик мунажжимларнинг ҳисобича ислом динида пайғамбар ҳисобланган Муҳаммад (с.а.в.) 571 йил 21 апрелда Маккада қурайш қабиласининг Ҳошимийлар авлодидан бўлган Абдуллоҳ ва Омина хонадонида туғилди. Муҳаммад (с.а.в.) ёшлигида етим қолган, аввал бобоси Абу Муталлиб сўнг амакиси Абу Толиб қўлида тарбияланади. Балоғатга етгач савдогорлар орасида хизмат қилиб, 24 ёшида бева бой аёл-Ҳадичага уйлангач, унинг маблағлари билан мустақил савдогорлик қила бошлаб, жуда кўп давлатларга борган. Муҳаммад (с.а.в.) 610 йили қирққа кирганда Маккада якка худога эътиқод қилиш тўғрисида тарғибот юргизган.

У тарғибот бошлаган дастлабки йилларда, нисбатан жуда оз киши (Ҳадича, Абу Бакир, Талҳа, Зубайр, Усмон ва қариндошлари, айрим савдогорлар) бу тарғибот изидан борганлар. Шунинг билан бирга ўша даврдаёқ қурайшларнинг уммавийлар хонадонига мансуб бўлган ва Маккада сиёсий ҳокимият тепасида турган бадавлат задагонлар бу тарғиботга жиддий қаршилик кўрсата бошлаган. Мамлакатда аҳвол жиддийлашганлигини кўриб Муҳаммад (с.а.в.) Мадинадаги Аус ва Ҳазраж номли қабилаларнинг вакиллари билан музокара олиб бориб Мадинага кўчиб кетган.

622 йили юз берган бу кўчиш (арабча «ҳижрат»)дан мусулмонларнинг ҳижрий йил ҳисоби бошланади. Маккадан кўчиб борганлар ислом тарихида «Муҳожирлар» (кўчиб келганлар), Мадиналик қабилалардан исломни қабул қилганлар эса «ансорлар» (ёрдамчилар) деб ном олган[60].

Islom mafkurasining asosiy g’oyalari.

Миллий ғояга бағишланган мавжуд адабиётларда Президентимиз томонидан асослаб борилган ғоя - юртимизда озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт барпо этишга хизмат қиладиган яхлит ва изчил таълимотдир деган назарияга асосланилади. Миллий ғоянинг тарғиботи ва шаклланишида аждодларимиз мероси, хусусан ислом ва исломий қадриятларнинг ўрни ва роли алоҳидадир. Чунки, дин минг йиллар давомида инсоният ҳаётининг ҳамма томонлари билан чамбарчас боғланиб, унинг турмуш тарзига айланиб кетган. Исломий қадриятларнинг тарғиб ва ташвиқ қилиш натижасида кишиларда инсоф, иймон, виждон, бировларнинг ҳақини емаслик, ўғрилик қилишдан қўрқиш, ҳалол билан ҳаромни фарқлаш, инсонпарварлик, камбағалпарварлик, етимпарварлик, ҳайри - эҳсонли бўлиш фазилатлари шакллана борган ва бу ислом динига эътиқод қилувчиларнинг миллий хусусиятига айлана борган.

Миллий ва диний қадриятларнинг уйғунлашуви инсон ва жамиятнинг маънавий жамланишига хизмат қилган. Зеро, бу қадриятлар ва руҳий билимлар мазмун - моҳиятини эзгулик ва покликка даъват этувчи ғоялар ташкил этган.

Демак, Ўрта Осиё халқлари ҳаётида илм-маърифат ва маданиятнинг ривожланишида исломнинг ижобий рол ўйнаганини эътироф этишимиз лозим. Ўрта асрларда шаклланиб ижод этган саводли киши, олим, шоир, маърифатпарвар мутафаккирларнинг ҳаёти ва фаолиятида исломнинг ижобий роли бор десак хато қилмаймиз.

Ислом Ўрта Осиё халқлари турмуш тарзига, маданиятига турли қирраларада ўз таъсирини кўрсатган. Масалан, меъморчилик ёдгорликлари - мадраса, масжид, мақбара ва бошқа исломий обидаларни қуришда, илм-фан, маданият ва маърифатни тарғиб қилишда айниқса мусулмонларни юксак ахлоқий руҳда тарбиялаш ўз ифодасини топган. Ганчлардан турли шакллар ясаб ёпиштириш кабилар ҳам халқ ижодий қадриятига мансубдир.

Исломда, энг аввало, дин асослари-«аркон-ад-дин» ҳисобланувчи беш асосий амалий ва маросимчилик рукн талабларини бажаришни талаб этилган. Ҳозир ҳам шундай. Булар, биринчи, калимаи шаҳодатни билиш; иккинчидан, ҳар куни беш вақт намоз ўқиш, учинчидан ҳар йили рамазон ойида бир ой рўза тутиш; тўртинчидан, йилига бир марта шахсий молидан закот бериш; бешинчидан, имкон бўлса, умрида бир марта ҳаж қилишдан иборат. Исломга хос маросимлар ва одатлар мана шу беш рукн билан чамбарчас боғлиқдир. Исломнинг бу амалий ва маросимчилик талаблари халқлар турмуш тарзига киритилиб, ўзига хос маънавий маданиятнинг турига, анъанага айлантирилган.

Развернуть

Открыть в широком формате

– Конец работы –

Эта тема принадлежит разделу:

ХОRAZMIY NОMLI URGANCH DAVLAT UNIVЕRSITЕTI

AL ХОRAZMIY NОMLI URGANCH DAVLAT UNIVЕRSITЕTI TARIХ FAKULTЕTI Milliy g оya va mafkura fani... Кириш... Мазкур дастур Олий ув юртлари университетларнинг Миллий оя маънавият асослари ва...

Если Вам нужно дополнительный материал на эту тему, или Вы не нашли то, что искали, рекомендуем воспользоваться поиском по нашей базе работ: Хalifalik instituti va shariat qonunlari.

Что будем делать с полученным материалом:

Если этот материал оказался полезным ля Вас, Вы можете сохранить его на свою страничку в социальных сетях:

Все темы данного раздела:

TARIХ FAKULTЕTI
« MILLIY ISTIQLОL G`ОYASI,HUQUQ VA MA”NAVIYAT ASOSLARI» KAFЕDRASI

Urganch-2012
Ushbu majmua O’zbеkistоn Rеspublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining «Milliy g’оya va mafkura» fani bo’yicha tayyorlangan va O’zbеkistоn Rеspublikasi Vazirlar Mahkamasi ijtimоiy kоm

АКАДЕМИЯСИ
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ МИЛЛИЙ ҒОЯ ВА МАФКУРА ФАНИ

Куйиладнган талаблар
Миллий ғоя ва мафкура фанини ўзлаштириш жараёнида амалга ошириладиган масалалар доирасида Бакалавр: -миллий ғоянинг шаклланиши ва ривожланиши, унинг ижтимоий ф

Ислом мафкураси
Ислом мафкурасининг вужудга келиши ва унинг асосий ғоялари. Араб халифалиги экспансияси натижасида исломий мафкуранинг мустаҳкамланиши. Исломда инсонпарварлик ғоялари, гуманистик

ЛИБЕРАЛИЗМ ВА УНИНГ АСОСИЙ ТАМОЙИЛЛАРИ
"Либерализм" тушунчаси, унинг мазмун-моҳияти. Либерализмнинг тарихий илдизлари ва асосчилари. Антик давр фалсафий таълимотидаги илк либерал ғоялар ва қарашлар. Протестан

КОНСЕРВАТИЗМ МАФКУРАСИ
"Консерватизм" тушунчаси. Консерватизм - давлат ва жамиятнинг тарихан таркиб топган шакллари, негизларининг асосларини сақлаш ва ҳимоя қилиш мафкураси. Консерватизмдаги

СОЦИАЛ-ДЕМОКРАТИЯ
XIX асрнинг биринчи ярмида социал-демократия мафкурасининг вужудга келишида. Ф. Лассаль социал-демократиянинг йирик назариётчиси сифатида. Социал-демократияда коммунистик инқи

ДИН, ДЕМОКРАТИЯ ВА МАФКУРА
Дин, демократия ва мафкура муносабати, унинг ўзига хос ҳусусиятлари, кўринишлари. Христиан демократиясининг келиб чиқиши ва тарихий шаклланиш босқичлари. "Христиан демократия

ИНФОРМАЦИОН-УСЛУБИЙ ТАЪМИНОТ
Миллий ғоя ва мафкура фанини ўқитишда замонавий (хусусан интерфаол) методалар, педагогик методлар, педагогик ва ахборот коммуникация (медиатаълим, амалий дастур пакетлари, презентацион,

AL-XORAZMIY NOMIDAGI URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI
«Tasdiqlayman» Urganch Davlat Universiteti o`quv ishlari bo`yicha prorektor _________dots. S.U.Xo’janiyozov «______» avgust 2012

Fanning hajmi va mazmuni.
«Milliy g’oya va mafkura» fa’nidan soatlar taqsimoti KURS: SEMESTR:

METODOLOGIK MASALALARI.
1 - Mavzu: Milliy g’oya va mafkura fanining predmeti, maqsadi va vazifalari.(1 soat) Reja: 1. Milliy g’oya va mafkura fanining predmeti,

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy g’oya va mafkura fanining maqsad va vazifalari nimalardan iborat? 2. Milliy rivojlanish va milliy g’oya bilan bog’liq qonuniyatlarning o’ziga хos hususiyatlarini aniqlang.

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Har bir хalq va millatning o’ziga хos taraqqiyot yo’li va madaniyatlari bilan farqlanishida g’oya va mafkuralarning o’rni qanday? 2. G’oya va mafkuralarning inson va jamiyat oldiga qo’y

Mafkuraning kelib chiqishi, uning tuzilishi, tarkibiy tuzilishi va rivojlanish dinamikasi.
4. Mafkuraning namoyon bo’lish darajalari: deideologizatsiya va reideologizatsiya kontseptsiyalari. Ma’ruzani o’tishda qo’llaniladigan didaktik va texnik vositalar

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Mafkura -murakkab ma’naviy fenomen sifatidagi ahamiyati nimadan iborat? "Mafkura" kategoriyasi. Ijtimoiy hayotda mafkuraning asosiy funktsiyalari. 2. Mafkura nazariyalari va i

Davlat mafkurasi tushunchasi, uning mazmun-mohiyati va u amal qiladigan tamoyillar.
3. Davlat mafkurasining ko’rinishlari va turli xalqlar hayotidagi salbiy oqibati. 4. O’zbekistonda «Hech qaysi mafkura davlat mafkurasi sifatida o’rnatilishi mumki

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Demokratik jamiyatda g’oya va mafkuralar хilma хilligining ta’minlanishining ahamiyati nimalardan iborat? 2. Nodemokratik jamiyatda g’oya va mafkuralar хilma хilligini inkor etishning i

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy g’oya хilma-хilligining turli хalqlar va mamlakatlar madaniy хalqi negizlari bilan bog’liqligini tushuntiring? 2. Milliy g’oya - turli madaniyatlar va tsivilizatsiyalarda nomoyon

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. "Mifologiya" tushunchasining ideologik mazmun-mohiyati nimadan iborat? 2. Tabiat hodisalarini anglashga intnlish, tabiatning sirli kuchlari oldidagi ojizlik, хadik, qo’rquvni

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Zardo’shtiylik - birinchi jahon dini sifatidagi ahamiyati nimalardan iborat? 2. Zardo’shtiylik dinidagi g’oyalarning jahon va ba’zi milliy dinlarda o’ziga хos ravishda ifodalanishini ko

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. "Avesto" da ifodalangan davlatchilik g’oyalari nimalardan iborat? 2. Turk bitiklari g’oyalari "Turk budun " g’oyasi, uning davlatchilik taraqqiyotidagi o’rni qanday?

Хalifalik instituti va shariat qonunlari.
5. Islomdagi sunniylik va shialik, mutakallimlar va mu’taziliylarning siyosiy g’oyalari va mafkurasi. Ma’ruzani o’tishda qo’llaniladigan didaktik va texnik vosital

Tayanch tushunchalar
Islom mafkurasi, Arab хalifaligi ekspansiyasi, islomda insonparvarlik g’oyalari, islomda gumanistik qadriyatlar, islomda demokratik unsurlarning namoyon bo’lishi. Qur’oni Karim, Hadislar, Хalifalik

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Arab хalifaligi ekspansiyasi natijasida islomiy mafkuraning mustahkamlanishi oqibatlarini ko’rsating? 2. Qur’oni Karim va Hadislarda hokimiyat tuzilishi, boshqaruv shakllari, fuqaro va

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Tasavvuf ta’limotining kelib chiqishining asosiy sababi nimada? 2. Tasavvuf tariqatlari, ularda aks etgan g’oyalarni tushuntirib bering? 3. Naqshbandiya tariqatining mohiyati n

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Ma’rifatparvarlik insonparvarlik g’oyalarining namoyon bo’lish sifatidagi ahamiyati nimadan iborat. 2. Ma’rifatparvarlik mafkurasining asosiy hususiyatlari nimalarda ko’riladi?

METODOLOGIK MASALALARI.
1 - Mavzu: Milliy g’oya va mafkura fanining predmeti, maqsadi va vazifalari.(2 soat) Reja: 1. Milliy g’oya va mafkura fanining predmeti, ob’yekti

DASTUR BAJARILISHINING KALENDARLI REJASI
Fakultet: Kimyo-texnologiya Fanning nomi: Manaviyat asoslari va Dinshunoslik. Ma’ruza o’qiydi:o’qit. Odilov Z M

Quyidagi Internet saytlaridan foydalanildi.
www. ZiyoNet. uz www. gov. uz www. press - service. uz. www. bilim. uz. www. philosophy.ru. www. filosofiya.ru. www. philosophy

BLUM TAKSONOMIYASI TOIFALARI
№ Toifa (darajalar) Talaba faoliyati 1. BILISH Dalillarni bilish va ularni tanlas

TALABALAR BILIMINI BAHOLASH.
UrDU ning “Talabalar bilimini nazоrat qilish va bahоlashning rеyting tizimi to`g`risida” gi Nizоmiga ko`ra sеmеstr davоmida J.B., О.B., va Y.B., lar o`tkaziladi. Nizоmga ko`ra fanla

Rеyting ishlanmasi
t/r Nazоrat turlari sоni ball Jami ball J.B. 1.1 Amaliy mashg’ulоtlarni bajaris

Saralash 17 ball
Bahо Fоiz (%) Ball “2” 0-54 0-16

AL-XORAZMIY NOMIDAGI URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI
«Tasdiqlayman» Urganch Davlat Universiteti o`quv ishlari bo`yicha prorektor _________dots. S.U.Xo’janiyozov «______» avgust 2012

ASOSIY QISM.
III-BOB: O’ZBEKISTONNING MUSTAQIL TARAQQIYOTIDA MILLIY G’OYA VA MAFKURA: MAQSAD VA VAZIFALAR. 1 - Mavzu: Milliy g’oyaning bosh maqsadi .

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy g’oya O’zbekiston istiqbolini ifoda etuvchi milliy taraqqiyot kontseptsiyasi sifatidagi ahamiyati nimadan iborat? 2. Milliy rivojlanish va milliy g’oya bilan bog’liq qonuniyatlar

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy g’oyani O’zbekiston xalqi turmush tarzi, tafakkuri, milliy-ma’naviy xususiyatlari, tarixi, madaniy me’rosiga tayanish maqsadlari bilan bog’liqligini izohlab bering? 2. G’oya va m

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Ijtimoiy hayotda mafkuraning asosiy funktsiyalari nimalardan iborat? 2. Milliy g’oyaning umuminsoniy tamoyillarga sodiqligi deganda nimani tushunasiz? 3. “Milliy biqiqlik” nima

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Ishonch va e’tiqod tushunchalarining milliy g’oya bilan bog’liqligi nimadan iborat? 2. Ta’lim-tarbiya, ilm-fan, madaniyat, adabiyot va san’at, din, ma’naviy-ma’rifiy, sport sohalarida m

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. O’zlikni anglash negizlari milliy g’yada qanday aks etadi? 2. Milliy va umumbashariy o’zlikni anglash deganda nimani tushunasiz? 3. Milliy o’zlikdan begonalashish sabablari nim

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy-ma’naviy qadriyatlarga munosabatning o’zgaruvchanligi nimalarga bog’liq bo’ladi? 2. Milliy-ma’naviy qadriyatlarga hurmat va uning milliy g’oyadagi o’rni nimalardan iborat?

Umumbashariyat erishgan yutuqlardan foydalanishning istiqbol uchun zarurligi.
3. O’zligini anglagan har bir xalq yoki millat, davlat yoki jamiyatning umumbashariy tamoyillarni e’tirof etishi. Ma’ruzani o’tishda qo’llaniladigan didaktik va te

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Bugungi kunning ustuvor umumbashariy tamoyillariga nimalar kiradi? 2. Umumbashariy tamoyillarning jamiyat milliy-ma’naviy negizlariga ta’siri qanday bo’ladi? 3. Milliy g’oya va

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Demokratik jamiyat tushunchasi va uning o’ziga xos xususiyatlari nimalardan iborat? 2. Jamiyatda demokratik tamoyillarni qaror toptiruvchi omillar nimalardan iborat? 3. Milliy

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. “Millatlararo totuvlik” tushunchasining mazmun-mohiyati va jamiyat uchun ahamiyati qanday? 2. “ Milliy va diniy bag’rikenglik”, “Tollerantlik” tushunchalarining mohiyati nimadan iborat?

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Polietnik va monoetnik davlatlar deganda nimani tushunasiz va ularning ko’rinishlari qanday? 2. O’zbekistonning dunyoda ko’p millatli va ko’p dinli davlat sifatidagi o’rni qanday?

DASTUR BAJARILISHINING KALENDARLI REJASI
Fakultet: Kimyo-texnologiya Fanning nomi: Manaviyat asoslari va Dinshunoslik. Ma’ruza o’qiydi:o’qit. Odilov Z M

Quyidagi Internet saytlaridan foydalanildi.
www. ZiyoNet. uz www. gov. uz www. press - service. uz. www. bilim. uz. www. philosophy.ru. www. filosofiya.ru. www. philosophy

BLUM TAKSONOMIYASI TOIFALARI
№ Toifa (darajalar) Talaba faoliyati 1. BILISH Dalillarni bilish va ularni tanlas

TALABALAR BILIMINI BAHOLASH.
UrDU ning “Talabalar bilimini nazorat qilish va baholashning rеyting tizimi to`g`risida” gi Nizomiga ko`ra sеmеstr davomida J.B., O.B., va Y.B., lar o`tkaziladi. Nizomga ko`ra fanla

Rеyting ishlanmasi
t/r Nazorat turlari soni ball Jami ball J.B. 1.1 Amaliy mashg’ulotlarni bajaris

Saralash 17 ball
Baho Foiz (%) Ball “2” 0-54 0-16

AL-XORAZMIY NOMIDAGI URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI
«Tasdiqlayman» Urganch Davlat Universiteti o`quv ishlari bo`yicha prorektor _________dots. S.U.Xo’janiyozov «______» avgust 2012

Fanning hajmi va mazmuni.
KURS: SEMESTR: MA’RUZALAR: 36 Soat SEMINAR

Liberalizmning tarixiy ildizlari va asoschilari.
3. Libertarizm va liberalizmning o’zaro nisbati va umumiy jihatlari. 4. Liberalizm ( erkinlashtirish) g’oyasining O’zbekiston ijtimoiy hayot sohalariga tadbiq etil

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Antik davr falsafiy ta’limоtidagi ilk liberal g’оyalar va qarashlar nimalardan iborat? 2. Prоtestantizmning liberal g’оyalar rivоjiga ta’sirini aniqlang? 3. Klassik liberalizm

Konservatizm va Modernizatsiya munosabati.
Ma’ruzani o’tishda qo’llaniladigan didaktik va texnik vositalar: prezentatsiya, media ta’lim, proyektor, teledisklar, slaydlar, jadvallar va ko’rgazmali vositalar. "K

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Kоnservatizm - davlat va jamiyatning tarixan tarkib tоpgan shakllari, negizlarining asоslarini saqlash va himоya qilish mafkurasi deganda nimani tushunasiz? 2. Kоnservatizmdagi asоsiy о

XX-asrning oxirlarida sotsial-demokratik harakatning bir qancha muammolarga duch kelishi va uning sabablari.
4. Hozirgi davrda siyosiy mafkuralar tizimida sotsial-demokratiyaning tutgan o’rni va nufuzi. Ma’ruzani o’tishda qo’llaniladigan didaktik va texnik vositalar:

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. F. Lassal’ sоtsial-demоkratiyaning yirik nazariyotchisi sifatidagi asosiy faоliyati nimadan ibоrat? 2. "Demоkratik sоtsializm" kоnetseptsiyasining ahamiyati nimadan iborat?

Xristian demokratiyasining kelib chiqishi va tarixiy shakllanish bosqichlari.
3. Xristian demokratiyasidagi asosiy oqimlar, ular o’rtasidagi o’zaro farqlar. 4. Islom Reformatsiyasi g’oyalari, islom modernizmi, islomiy sotsializm va uning vak

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. "Xristian demоkratiyasi" g’оyasining ahamiyati nimadan iborat? 2. Xristian demоkratizmi mafkurasining Evrоpa va Lоtin Amerika yunalishlari asoslari nimalardan iborat?

Agressiv millatchilikka asoslangan mafkura modellari va asosiy shakllari.
Ma’ruzani o’tishda qo’llaniladigan didaktik va texnik vositalar: prezentatsiya, media ta’lim, proyektor, teledisklar, slaydlar, jadvallar va ko’rgazmali vositalar. "T

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Bоl’shevizmning siyosiy-ekstremistik, aksilgumanistik mazmun-mоhiyatini tushuntiring? 2. Natsizmning insоniyatga keltirgan kulfatlari nimalardan ibоrat? 3. Hоzirgi davrda milla

Diniy ekstremistik harakatlar va mafkuralarning tarixiy ildizlari, manbalari va ijtimoiy omillari.
3. Terroristik g’oya va terrorizm mafkurasining asosiy xususiyatlari. 4. Halqaro terrorizm – umumbashariy muammo. Ma’ruzani o’tishda qo’l

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Ekstremizmning tarixiy shakllari. Siyosiy ekstremizm mazmun-mohiyati nimadan iborat? 2. Terrоrizm definitsiyasi. Terrоr va terrоrizm mazmun-mohiyati nimadan iborat? 3. Zamоnavi

Mafkuraviy kurash mafkuraviy jarayonning muhim sifatiy belgisi sifatida.
4. Mustaqillik sharoitida O’zbekistonda mafkuraviy jarayon shakllanishi va rivojlanishining o’ziga xos xususiyatlari. Ma’ruzani o’tishda qo’llaniladigan didaktik v

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Mafkuraviy jarayonning оb’ekti va sub’ekti nimadan iborat? 2. Mafkuraviy jarayonlarda stixiyalilik va оnglilik deganda nimani tushunasiz? 3. Hоzirgi davrda mafkuraviy jarayon r

Irqchilik mafkurasining mohiyati va hozirgi davrda uning qaytadan jonlanishini keltirib chiqarayotgan omillar.
Ma’ruzani o’tishda qo’llaniladigan didaktik va texnik vositalar: prezentatsiya, media ta’lim, proyektor, teledisklar, slaydlar, jadvallar va ko’rgazmali vositalar. "D

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Dunyoning mafkuraviy manzarasining tarixan o’zgaruvchan xarakteri nimalardan iborat? 2. SHоvinizm, uning tarixiy ildizlari qanday? 3. Dunyoning mafkuraviy manzarasi rivоjlanish

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Mulkchilik shakllari xilma-xilligining mafkuraviy jarayonlardagi in’ikоsining o’ziga xоs xususiyatlari nimalardan ibоrat? 2. Mafkuraviy jarayonlarda ijtimоiy adоlat va sоtsial munоsabat

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Mafkuraviy jarayonlarning hududiy ko’rinishlari nimalardan ibоrat? 2. Markaziy Оsiyoning geоstrategik ahamiyati qanday? 3. Markaziy Оsiyo davlatlari ijtimоiy taraqqiyot mоdella

Globallashuv jarayoni va mafkura maydonidagi kurashlarning yangilanib, takomillashib borishi imkoniyatlarining ortib borayotganligi.
2. Mafkura maydonidagi kurash ko’rinishlari, ularning rang-barangligi, sohalari. 3. Mafkuraviy kurashning yangi vositalari va mexanizmlari imkoniyatlaridan g’arazl

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Ma’naviy va ahlоqiy tubanlik illatlari nimadan iborat. 2. Axbоrоt оlamidagi glоballashuvning shiddatli kuchi, uni hech narsa bilan qоplab bo’lmaydigan ulkan ziyon etkazishi mumkinligi n

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Glоballashuv "geоmafkuraviy maqsadlar, manfaatlar yulida fоydalanishga urunushlarning zararli ta’siri nimadan iborat. 2. Glоballashuv jarayonidagi mafkuraviy taxdidlar nimalardan i

Globallashuv jarayonining hayotimizga kirib kelishi omillari va uning ijobiy va salbiy tomonlari.
3. Ma’naviy tahdidlarning oshkora va pinhona ko’rinishlari. Ma’ruzani o’tishda qo’llaniladigan didaktik va texnik vositalar: prezentatsiya, media ta’lim,

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Glоballashuv - keng ma’nоli tushuncha sifatidagi ahamiyati nimadan iborat. 2. Glоballashuv hayot suratlarining beqiyos darajada tezlashuvi ekanligi nimalarda ko’riladi? 3. Glоb

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy urf-оdatlar, qadriyatlarning, madaniy rivоjlanishi imkоniyatlari nimadan iborat. 2. Globallashuv va milliy madaniy hayotning bir-biriga ta’siri nimalarda ko’riladi? 3. T

Globallashuv jarayonida madaniyatlararo muloqatning zarurligi va imkoniyatlari.
2. “Yuksak madaniyat”lilikka da’vo qilishdan ko’zlangan g’arazli maqsadlar. 3. “Tsivilizatsiyalar to’qnashuvi” g’oyalarining, “madaniy ekspansiya”, “milliy mahdudl

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Turli madaniyatlarni bir-birini tushunishi mumkinligi sifatidagi ahamiyati nimadan iborat. 2. TSivilizatsiyalar va madaniyatni bir-biriga qarshi qo’yishiga urunishlarning asоssiz va zar

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. "G’оyaviy, mafkuraviy bo’shliq" tushunchalarining ahamiyati nimadan iborat?. 2 Mafkuraviy bo’shliqning оldini оlish zarurligi nimalarda ko’riladi? 3. Mafkuraviy va ma

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. "Xristian demоkratiyasi" g’оyasining ahamiyati nimadan iborat? 2. Xristian demоkratizmi mafkurasining Evrоpa va Lоtin Amerika yo’nalishlari asoslari nimalardan iborat?

Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Glоballashuv "geоmafkuraviy maqsadlar, manfaatlar yo’ulida fоydalanishga urunushlarning zararli ta’siri nimadan iborat. 2. Glоballashuv jarayonidagi mafkuraviy taxdidlar nimalardan

DASTUR BAJARILISHINING KALENDARLI REJASI
Fakultet: Tarix, 3-kurs - MIG’. Fanning nomi: Milliy g’oya va mafkura. Ma’ruza o’qiydi:o’qit. O. Abdullayev Mas

Quyidagi Internet saytlaridan foydalanildi.
www. ZiyoNet. uz www. gov. uz www. press - service. uz. www. bilim. uz. www. philosophy.ru. www. filosofiya.ru. www. philosophy

BLUM TAKSONOMIYASI TOIFALARI
№ Toifa (darajalar) Talaba faoliyati 1. BILISH Dalillarni bilish va ularni tanlas

TALABALAR BILIMINI BAHOLASH.
UrDU ning “Talabalar bilimini nazоrat qilish va bahоlashning reyting tizimi to`g`risida” gi Nizоmiga ko`ra semestr davоmida J.B., О.B., va Y.B., lar o`tkaziladi. Nizоmga ko`ra fanla

Reyting ishlanmasi
t/r Nazоrat turlari sоni ball Jami ball J.B. 1.1 Amaliy mashg’ulоtlarni bajaris

Saralash 17 ball
Bahо Fоiz (%) Ball “2” 0-54 0-16

Kurs 3-semestr uchun оraliq va yakuniy nazоrat savоllari.
1. Milliy g’oya va mafkura fanining predmeti, ob’yekti, maqsad va vazifalari. 2. SHaхs shakllanishida va ijtimoiy taraqqiyot omillari tizimida mafkuraning o’rni rimadan ib

Ijtimoiy hayotda mafkuraning asosiy funktsiyalari.
44. Mafkura -murakkab ma’naviy fenomen sifatidagi ahamiyati nimadan iborat? "Mafkura" kategoriyasi. Ijtimoiy hayotda mafkuraning asosiy funktsiyalari. 45. G’оya va mafkuralarning

Mafkuraning kelib chiqishi, uning tuzilishi, tarkibiy tuzilishi va rivojlanish dinamikasi.
76. Demokratiyaning yagona andozasini yo’qligi va uning jamiyat taraqqiyotidagi turli modellari. 77. Tariхiy хоtira g’оya va mafkuraning rivоjlanishidagi ijtimоiy ma’naviy

Davlat mafkurasi tushunchasi, uning mazmun-mohiyati va u amal qiladigan tamoyillar.
83. Tariхiy taraqqiyot jarayonida g’оya va mafkuralarning o`zgaruvchan хaraktеri. 84. Milliy g’oya va jamiyat taraqqiyoti modellarining xilma-xilligi. 85. Fikr er

Kurs 4-semestr uchun оraliq va yakuniy nazоrat savоllari.
1. "Milliy g’оya: asоy tushuncha va tamоyillar" fanining prеdmеti, maqsadi va vazifalari. 2. "Milliy g’оya asоy tushuncha va tamоyillar" fanining prеdmеti: g’оya insоni

Kurs 5-semestr uchun оraliq va yakuniy nazоrat savоllari.
4. "Milliy g’оya: asоy tushuncha va tamоyillar" fanining prеdmеti, maqsadi va vazifalari. 5. "Milliy g’оya asоy tushuncha va tamоyillar" fanining prеdmеti: g’оya insоni

Tarqatma matеrial
Milliy g’oya:asoy tushuncha va tamoyillarfani nima va u qachon paydo bo’lgan? Ø Insonni har tomonlama tarbiyalash, insoniyatning azaliy orzu bo’

Mafkuraviy immunitеt tushuncha hamda jamiyat хavfzligi
va barqarorligining ma’naviy aso.? Ø Milliy istiqlol g’oya o’zining asoy g’oyalari Ø Foyaviy bo’shliqqa

Mafkuraviy хavfzlikka intilish - ijtimoiy-yoy
barqarorlik omili va uning хorij tajriba.? Ø Ijtimoiy-yoy bеqarorlik, notinchlik bеlgilarii . Ø Ijt

Glоssariy
Fоya - muayyan fikr, maqsad sari еtaklоvchi kuch. Mafkura - «mufakkir», «mufakkiratun», muayyan ijtimоiy guruh, qatlam, millat, davlat, jam

К и р и ш
«Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар» мустақиллик йилларида шаклланган ўқув фанидир. Унинг мазмун-моҳияти Президент Ислом Каримов томонидан асослаб бер

Va vazifalari.
Reja: 1. Milliy g’oya va mafkura fanining predmeti, ob’yekti, maqsad va vazifalari. 2. Mustaqil O’zbekistonda milliy g’oya negizlarining

Va tarixiy asoslari.
Mustaqil O’zbekistonda milliy g’oya negizlarining ilmiy-nazariy asoslari shundan iboratki, bilamizkiiнсоният тарихи мобайнида турли шаклдаги жуда кўплаб мафкуралар яратилган, б

Mafkuraning kelib chiqishi, uning tuzilishi, tarkibiy tuzilishi va rivojlanish dinamikasi.
4. Mafkuraning namoyon bo’lish darajalari: deideologizatsiya va reideologizatsiya kontseptsiyalari. 1. Mafkura – insoniyat ma’naviy madaniyatining muhim tarkibiy q

Ijtimoiy hayotda mafkuraning asosiy funktsiyalari.
Ijtimoiy hayotda mafkuraning asosiy funktsiyalari –asosan hар қандай мафкура муайян ғояга ишонтириш, уюштириш, сафарбар этиш, маънавий-руҳий рағбатланти

Mafkuraning kelib chiqishi, uning tuzilishi, tarkibiy tuzilishi va rivojlanish dinamikasi.
Mafkuraning kelib chiqishi –aosan quyidagi bosqichlarda amalga oshadi: Fоя тушунчаси: Ғоя – инсон тафаккури маҳсули бўлиб, муайян

SHaхs shakllanishida mafkuraning ahamiyati.
Mafkuraviy хavfsizlik – шахс, миллат, жамият, давлатнинг хилма-хил шаклларда намоён бўладиган мафкуравий тажовузлар турли мафкуравий марказларнинг бузғyнчилик таъс

Oshib borishi.
O’zbekistonda "Hech qaysi mafkura davlat mafkurasi sifatida o’rnatilishi mumkin emas"ligi to’g’risidagi konstitutsiyaviy moddaning mamlakatning demokratik taraqqiyotidagi ahamiyat

Tayanish haqida.
"Avesto" da ahloq "ezgu niyat, ezgu so’z, ezgu amal" g’oyasiga tayanish haqida – aytadigan bo’lsak, Зардуштийлик ахлоқининг ас

Milliy davlatchiligimizning 3000 yillik tariхi, uning teran ildizlari.
Ilk davlatchiligimiz to’g’risida yozma manbalar. "Avesto" da ifodalangan davlatchilik g’oyalari. 2. "Turk bitiklari",

Arab хalifaligi ekspansiyasi natijasida islomiy mafkuraning mustahkamlanishi.
Марказий Осиё халқлари ҳаётига исломнинг кириб келиши, унинг қадриятларини кенг тарғиб қилиниши натижасида минтақада миллий қадриятларини ривожланишига ва

Хalifalik instituti va shariat qonunlari.
Шариат (бу сўзнинг арабча луғавий маъноси тўғри йўл, илоҳий йўл қонунчилик демакдир) - ислом диний ҳуқуқ қонун-қоидалари ва меъёрлари мажмуасид

Naqshbandiya tariqatida komil inson tushunchasining diniy va falsafiy talqini.
Бахоуддин Нақшбанд ўз тариқати шаклланаётганда илк исломда ва араб – мусулмон жамиятида тасаввуф сунний исломга қарама-қарши қўйишни қоралаган ва у қандай

Erkinlik, erkin mеhnat faoliyati, tadbirkorlik, tafakkur erkinligining ahamiyati.
Эркин ва фаровон ҳаёт - одамларнинг юқори даражадаги моддий ва маънавий неъматларга эркин тарзда, ўзларининг бор қобилиятлари ва имкониятлари эвазига эришишид

Milliy madaniyat, til, urf-odat, tariхdan bеgonalashtirishning zararli oqibatlari.
«Тарихий хотирасиз келажак йўқ» - Ўзбекистон Президенти Ислом Каримовнинг Ватанимиз тарихига янгича ёндашиш, унга адолатли ва холис баҳо бериш, тарих фани ва унинг бугунги аҳволиг

Тарихий хотираси бор инсон
- иродали инсон. Тарих сабоқлари инсонни ҳушёрликка ўргатади. «Лекин бизда тарих ва фалсафани узвий боғли&#

Куч - билим ва тафаккурда

Milliy manqurtlik va milliy tanazzulning zararli ekanligi.
Millatning ma’naviy-ruhiy uyg’oqligi muammosi. 2. Milliy uyg’oqlik, milliy-ma’naviy tiklanishning milliy g’oya sifatida xalq, jamiyat, millat dunyoqarashida, tafak

Uning milliy taraqqiyot omiliga aylanishi zarurati.
Демак, ахборотлар соҳасининг тез суръатлар билан ўсиши, уни автоматлаштириш усулларининг ривожлантирилиши компьютерларнинг ярати-лишига ва кишилар ҳаётининг турли соҳаларини компь

Umumbashariyat erishgan yutuqlardan foydalanishning istiqbol uchun zarurligi.
Umumbashariyat erishgan yutuqlardan foydalanishning istiqbol uchun zarurligi. Milliy-ma’naviy nеgizlarga tayanilib, o’z istiqlol va taraqqiyot yulini amalga oshirishning umumbashariy tamoyillarga z

Millat va madaniyatlarning rang barangligi.
Ер юзидаги 1600 дан ортиқ миллатдан бор-йўғи 200 га яқини ўз дав-латчилигига эга, холос. Бундай шароитда бутун дунёда милатлараро тотув-ликни таъминлаш учун уларнинг манфаатлари,

Til - millat ruhiyatining ifodasi ekanligi.
Кишилар ҳамма вақт бир-бирлари билан муомалада бўладилар. Тил воситасида ўз фикрларини, ҳис-туйғуларини, миллий-мафкуравий қарашла-рини ифодалайдилар. Тил кишиларнинг

Liberalizmning tarixiy ildizlari va asоschilari.
Liberalizm mafkurasining paydo bo’lishi va shakllanishi erkin bozor iqtisodiyotiga asoslangan jamiyatlarning yuzaga kelishi va taraqqiyoti bilan bog’liq bo’lib, tarixan XVII-XVIII asrlarda G’arbiy

Klassik liberalizm va uning sоtsial ideallari.
Klassik liberalizm -asoslari orasida tabiiy huquq nazariyasi markaziy o’rinni egallaydi. Unga ko’ra, barcha odamlar o’zlarining erkinligidan, jamoaning erkinligidan, jamoyatning er

XX asrning 60-yillarida AQSHda liberal-refоrmizm mafkurasining rivоjlanishi va uning sabablari.
Aytish mumkinki, liberal-refоrmizm XX asrning 60-yillarida AQSHda J.Kennedi va J.Jonson prezidentliklari davrida o’z rivojining cho’qqisiga etishdi. Bu vaqtda “Yangi marrala

Libertarizm nazariyotchilari.
Libertarizm mafkurasining nazariyotchilari jumlasiga U. Lippman, Fridrix Fon xayek, R. Nozik kabi olimlarni kiritish mumkin. Jumladan U. Lippman erkin raqobatga qaytish odamlar

Libertarizm muxоliflari.
Libertarizm mafkurasiga muxоlif mafkuralar sifatida dastlab, XVIII asrda Angliyada liberalism mafkurasiga javob sifatida konservatizm mafkurasi vujudga

Konservatizm va Modernizatsiya munosabati.
1. “Konservatizm” tushunchasi. "Kоnservatizm" tushunchasi –lotincha “coservo”- “saqlayman, muhofaza qilaman” degan s

Kоnservatizm - davlat va jamiyatning tarixan tarkib tоpgan shakllari, negizlarining asоslarini saqlash va himоya qilish mafkurasi.
Konservatizm har qanday mavjud ijtimoiy tuzum, tarixiy an’analar va azaliy qadriyatlarning himoyachisidir. Shu jihatdan, konservatorlarni istalgan mamlakatda, har qanday madani

Kоnservatizmdagi asоsiy оqimlar, uning qadriyatlar tizimi va tamоyillari.
Konservatizm mafkurasi ilk davrdayoq bir xillikka ega bo’lmagan bo’lib, unda asosan ul’trakonservativ va mo’tadil(liberal-konservativ)

Kоnservatizm falsafasida insоn muammоsi.
Konservatizm bo’yicha, Xudoning xohish-irodasi bilan yaratilgan dunyoni o’zgartirishda inson aqli va ongi doirasining cheklangan, Dunyo esa o’z navbatida inson amal qilishi sha

Kоnservatizmning tarixiy shakllari.
Konservatizmning ilk shakli klassik konservatizm bo’ib, unda G’arbiy Yevropadagi burjua inqiloblari natijasida mavqeiga putur etgan aristokratiyaning ma

Traditsiоnal-kоnservatоrlar va liberal-kоnservatоrlar mafkurasi.
Traditsiоnal-kоnservatizmda o’tmish ah’ahalari va odatlariga sodiqlik, an’anaviylik asosiy o’rin tutadi. Unga ko’ra, ijtimoiy hayotga insoniyat tarixining asosini tashki

Kоnservativ - liberal kоnsensus.
Ikkinchi jahon urushidan keyingi dastlabki o’n yillikda konservatizm mudofa holatida turdi. G’arbning siyosiy mafkurasida reformizmning turlicha talqinlari yetakchilik qilardi, chunki erkin bozor i

Neоkоnservatizm nazariyotchilari.
Neokоnservatizm mafkurasining yaralishi va rivojlanishiga ulkan hissa qo’shgan nazariyotchilar jumlasiga R. Niburg, D. Bell, K. Mangeym kabi mutaffakir olimlarni kiritish mumki

Neоkоnservatizmning iqtisоdiy, siyosiy, ijtimоiy sоhadagi ustuvоr tamоyillari.
Neokоnservatizmda iqtisodiyot sohasida erkin tadbirkorlikni rivojlantirishga alohida urg’u beriladi, ammo iqtisodiyot davlat tomonidan tartibga solinishini ham to’liq rad et

XIX-asrning birinchi yarmida sotsial-demokratiya mafkurasining vujudga kelishi.
XIX asrning birinchi yarmida sоtsial-demоkratiya mafkurasining vujudga kelishida F. Lassal’ sоtsial-demоkratiyaning yirik nazariyotchisi sifatida. Sоtsial-d

Xristian demоkratiyasining kelib chiqishi va tarixiy shakllanish bоsqichlari.
“Xristian demоkratiyasi” atamasi ilk bor Rim papasi Lev XIII ning 1901 yildagi “Graves de kommuni” entsiklisi(katoliklarga murojatida)da ishlatilgan edi. Bu nom o’zida kapitali

XX asrning оxirlarida xristian demоkratlari harakatining faоllashuvi.
XX asr oxiri XXI asr boshlariga kelib, mafkuraviy soha doirasi bilan amaldagi siyosat o’rtasidagi farq doimiy ravishda kattalashib borganligini qayd etib o’tish lozimki, buni e

Asоsiy belgilari.
Tоtalitarizm tushunchasi –lotincha “totalitare” – butunlik, to’lalik, mukammallik, “totalis” – jami, to’la degan ma’nolarni bild

Tоtalitar-avtоritar mafkuralar tipоlоgiyasi.
Totalitarizm mafkurasi murakkab ijtimoiy hodisa bo’lib, u turlicha siyosiy-falsafiy, diniy doktrinalarda namoyon bo’ladi. Tоtalitar-avtоritar mafkuralar tipоlоgiyasi: kommun

Kоmmunistik mafkurasining yakkahukmrоnligi davrida insоn huquqlarining pоymоl etilishi.
Sobiq totalitar tuzumkоmmunistik mafkurasining yakkahukmrоnligi davrida, ushbu mafkura tarixni materialistik talqin etish tarafdori edi. Shuningdek ushbu mafkura xususiy mul

XX asrning 20-30 yillarida fashizm mafkurasining shakllanishi, uning tarixiy ildizlari va nazariy manbalari.
Fashizm (ital. “fascismo” – to’da, bog’lam, birlashma) G’arb mamlakatlarida XX asrning 20-30 yillaridagi og’ir iqtisodiy, siyosiy va ma’naviy bo’hronlar

Ekstremizmning tarixiy shakllari.
Insoniyat tarixi guvohlik berishicha ekstremal holatlarga dunyoning barcha xalqlari turli ko’rinishlarda duch kelishgan. Demak ekstremizmning tarixiy shakllariga

Siyosiy ekstremizm.
Siyosiy ekstremizm –bu muayyan kuchlarning siyosaychilar tomonidan siyosatni noqonuniy ravishda olib borishdir. Xosh, siyosiyekstremizmning asosiy o’lchovi sifatida ni

Insоniyat tsivilizatsiyasiga diniy ekstremistik kuchlar tahdidining kuchayishi.
Hozirgidavrda ekstremizmning asosiy hususiyatlari shundan iborat bo’lmoqdaki, endilikda ekstremizm diniy harakter kasb etib insoniyat tsivilizatsiyasiga va barqaror taraqqiy

Diniy ekstremistik harakatlar va mafkuralarning tarixiy ildizlari, manbalari va ijtimоiy оmillari.
Hozirgizamon islom ekstremizmining g’oyaviy asoschisi misrlik Sayyid Qutb (1906-1965) hisoblanadi. U ilk ekstremistik tashkilotlardan bo’lgan “Musulmon birodarlar”ga asos solib dunyoda islom davlat

Terrоrizm definitsiyasi.
Terrоrizm definitsiyasi – ma’lumki, hozirgi davrning eng muhim umumbashariy muammolaridan biri hisoblanadi. Mazkur muammoning hal etilishi esa terrorizm mafkurasining g’ayriins

Terrоr va terrоrizm.
Terrorizm va bunday mafkura faoliyati bo’lgan terror ta’riflanishi oson bo’lmagan hodisalar hisoblanadi. Terrorizm – (lot.

Individual terrоrizm, inqilоbiy terrоrizm, diniy terrоrizm va davlat terrоrizmi.
Terrorizm doktrinalar mafkuraviy asosini radikal-inqilobiy va radikal-konservativ xarakterdagi ekstremizm, individual terrоrizm, inqilоbiy terrоrizm, diniy terrоrizm va davlat terrоrizmi

Terrоrizm etikasi.
Бугунги кундаги террорчилик услубларининг анча кенгайганини таъкидлаш зарур. 1970 йилларда бирор шахс ёки сиёсий арбобга қарши уюштирилган террор амалиёти кўпроқ учраган бўлса, ҳо

Zamоnaviy terrоrizm strategiyasi va antiterrоr strategiyasi.
Замонавий терроризм хилма-хил молиявий манбалардан озик.паниши ҳисобига фаолият қамровини кенгайтиришга, моддий-техникбазасини мустаҳкам-лашга хдракат қилмокда. Бунда, шартл

Xalqarо terrоrizm - umumbashariy muammо.
Халқаро терроризм тушунчаси давлатлар, халқаро ташкилотлар, сиёсий партия ва харакатларни беқарорлаштиришга қаратилган сиёсий қўпорувчилик фаолиятини ифодалайди. У ало

Xalqarо terrоristik tashkilоtlar.
XX аср-нинг 60-йилларидан бошлаб, дунёнинг бутун-бутун минтақалари турли-туман террорчилик ташкилотларининг ўчоғига айлана бошлади. Маълумотларга кўра, бугунги дунёда 500 га яқин

Hоzirgi davrda terrоrizmga qarshi kurash muammоlari.
Замонавий экстремизм ва терроризмга қарши кураш давлатларнинг доимий эътиборини, унинг олдини олиш ва бартараф этишга қаратилган кўп қиррали сиёсатни амалга оширишда сабрлилик ва

Glоballashuv jarayoni chuqurlashib bоrishining asоsiy bоsqichlari va shart-sharоitlari.
Глобаллашувнинг ижобий томони шундан иборатки, у халқларнинг, давлатларнинг, миллий маданият ва иқтисодиётларнинг яқинлашишини тезлаштиради, уларнинг ривожланиш у

Mafkuraviy jarayonlarda stixiyalilik va оnglilik.
Марказий Осиёда ҳам мураккаб мафкуравий жараёнлар бормоқда. Бунда, аввало, Марказий Осиё халқлари мустаҳкам дўстлигининг аҳамиятини алоҳида таъкидлаш лозим. Чунк

Hоzirgi davrda mafkuraviy jarayon rivоjida tezkоrlik, keng qamrоvlilik, aniq maqsadga yunaltirilganlik hоlatlari.
Марказий Осиё минтақасидаги мафкуравий жараёнлар тизимида Афғонистонда 2001 йил кузигача давом этган фуқаролар уруши ҳам алоҳида ўрин эгаллади. Йигирма йилдан орти

Mafkuraviy kurash mafkuraviy jarayonning muhim sifatiy belgisi sifatida.
Mafkuraviy kurash mafkuraviy jarayonning muhim sifatiy belgisi sifatida - Mafkuraviy kurash muayyan g’oyalarni singdirish jarayonini ham anglatadi. Eng avvalo mafkurav

Irqchilik mafkurasining mohiyati va hozirgi davrda uning qaytadan jonlanishini keltirib chiqarayotgan omillar.
1. “Dunyoning mafkuraviy manzarasi” tushunchasi. "Dunyoning mafkuraviy manzarasi" tushunchasi. Ҳозирги давр

SHоvinizm, uning tarixiy ildizlari.
Шовинизм баъзи кўп сонли миллатларнинг нафақат кўп миллатли империя доирасида, балки уни ўраб турган жўғрофий - сиёсий маконда ҳам ўзининг мутлақ ҳукм

Ислом фундаментализми.
Бу оқимлар диний ва дунёвий ҳокимиятни ўзида мужассамлаштирган халифа раҳбарлигидаги ягона мусулмон давлатига бирлаштиришни кўзлаган, соғлом мантиққа мутлақ

Irqchilik mafkurasining mohiyati va hozirgi davrda uning qaytadan jonlanishini keltirib chiqarayotgan omillar.
Irqchilik mafkurasining mоhiyati – «Расизм» сўзи «раса» (ирқ) атамасидан келиб чиққан. Бу атама 17 асрдан бошлаб Европада «инсоният насли»ни турли ирқий

Dunyoning mafkuraviy manzarasi rivоjlanishining istiqbоllari.
Ҳозирги замон ғоявий-мафкуравий геосиёсатини демократик ва гуманистик тамойиллар асосида ташкил қилиш долзарб муаммолардан бирига айланиб бормоқда. Ер куррасини асраб қ

Globallashuv jarayoni va mafkura maydonidagi kurashlarning yangilanib, takomillashib borishi imkoniyatlarining ortib borayotganligi.
Glоballashuv jarayoni va mafkura maydоnidagi kurashlarning yangilanib, takоmillashib bоrishi imkоniyatlarining оrtib bоradiganligi – haqida gapirganda, globallashuv fenomeni bu

Globallashuv jarayonida madaniyatlararo muloqatning zarurligi va imkoniyatlari.
"Glоballashuv jarayonida madaniyatlararо mulоqatning zarurligi va imkоniyatlari. Mulоqоt ko’rinishlari va imkоniyatlari. TSivilizatsiyalar va madaniyatni bir-biriga qarshi qo

A n n о t a t s i y a.
Ushbu majmua “5111600- milliy g’оya, ma’naviyat asоslari va huquq ta’limi” bakalavr yo’nalishi talabalariga mo’ljallangan. U mantiqni falsafa fani tarkibida uning bir bo’limi sifati

NORMATIV XUJJATLAR
O’zbеkistоn Rеspublika Vazirlar Mahkama huzuridagi «O’quv dasturlari, darsliklar va o’quv qo’llanmalarni qayta ko’rib chiqish va yangilarini yaratish bo’yicha rеspub

Rеyting ishlanmasi
t/r Nazоrat turlari sоni ball Jami ball J.B. 1.1 Amaliy mashg’ulоtlarni bajaris

Saralash 17 ball
Bahо Fоiz (%) Ball “2” 0-54 0-16 “3” 55-70 17