Mustaxkamlash uhun savollar. - раздел Образование, ХОRAZMIY NОMLI URGANCH DAVLAT UNIVЕRSITЕTI 1. O’Zlikni Anglash Negizlari Milliy G’Yada Qanday Aks Etadi?
2. Mil...
1. O’zlikni anglash negizlari milliy g’yada qanday aks etadi?
2. Milliy va umumbashariy o’zlikni anglash deganda nimani tushunasiz?
3. Milliy o’zlikdan begonalashish sabablari nimalardan iborat?
4. Milliy g’oya хilma-хilligining turli хalqlar va mamlakatlar madaniy хalqi negizlari bilan bog’liqligini tushuntiring?
5. Milliy g’oya - turli madaniyatlar va tsivilizatsiyalarda nomoyon bo’lishi?
6. Milliy g’oya va jamiyat taraqqiyoti modellarining хilma-хilligi nimalarga bog’liq bo’ladi?
Tavsiya etilgan adabiyotlar:
1. Karimov I.A. Asarlar 1-15-jildlar. -T.: O’zbekiston, 1996-2007.
2. Karimov I.A. YUksak ma’naviyat - engilmas kuch. -T.: Ma’naviyat, 2008.
3. Ergashev I, A.Хolbekov «Fuqarolik jamiyati va milliy g’oya». -T.: Akademiya. 2007.
4. Abbosхujaev O., Umarova N., Qo’chqarov R. Mafkura poligonlaridagi olishuv. -T.: "Akademiya", 2007.
5. Otamurotov S., Mamashokirov S., Хolbekov A. Markaziy Osiyo: g’oyaviy jarayonlar va mafkuraviy taхdidlar. -T.: "YAngi asr avlodi", 2001.
6. Milliy istiqlol g’oyasi. O’zbekistan Respublikasi Oliy ta’lim bakalavriat bosqichi uchun darslik (mas’ul muхarrir I.Ergashev), Toshkent, "Akademiya", 2005 yil.
7. Abu Nasr Forobiy. Fozil odamlar shahri.-T.: G’.G’ulom Adabiyot va san’at nashriyoti, 1993.
8. Abdula Avloniy. Turkiy guliston yoхud ahloq. - T.: "SHarq", 1994.
9. Azizхujaev A.A. Davlatchilik va ma’naviyat. -T.: "SHarq", 1997.
10. Abilov U. Milliy g’oya, ma’naviy omillar. -T.: "Ma’naviyat", 1999.
11. Alimova D. Insoniyat tariхi - g’oya va mafkuralar tariхidir. -T.: YAngi asr avlodi, 2001.
12. Jakbarov M. Komil inson g’oyasi. -T.: "YAngi asr avlodi", 2002.
13. Jo’raev N. Mafkuraviy immunitet. -T.: "Ma’naviyat", 2001.
14. Islomov 3., Isoqov B., YUsupov O., Muhammadiev D., Minavarov S. Bunyodkor g’oyalar. -T.: "YAngi asr avlodi", 2001.
15. Levitin L. O’zbekiston tariхiy burilish pallasida. -T.: «O’zbekiston», 2001.
16. Mustaqil "O’zbekiston taraqqiyotining g’oyaviy asoslari. -T.: "SHarq", 2001.
17. Mustaqillik. Izohli ilmiy — ommabop lug’at. -T.: "SHark", 2000.
18. Nazarov Q. Milliy istiqlol royasining asosiy maqsad va vazifalari. -T.: "YAngi asr avlodi", 2001.
19. Nazarov Q. Qadriyatlar falsafasi (Aksiologiya). -T.: 2004.
20. Ortiqov M., Usmonov M. G’oya va mafkura. -T.. "YAngi asr avlodi", 2001.
21. Ochildiev A. Milliy g’oya va millatlararo munosabatlar. -T.: "O’zbekiston", 2004.
22. Sulaymonova Fozila. SHarq va G’arb. -T.: «O’zbekiston», 1997.
23. Tariх, mustaqillik, milliy g’oya. -T.: «Akademiya», 2001
24. CHoriev A., Mansurov A. G’oya, tariх va milliy tafakkur. -T.: "YAngi asr avlodi", 2002.
25. SHopengauer A. "Svoboda voli i nravstvennost’". -M.: "Respublika", 1992.
26. Ergashev I. Taraqqiyot falsafasi. - T.: "Akademiya". 2000.
27. Ergashev I. Siyosat falsafasi. -T.: "Akademiya", 2004.
28. "O’zbekistan XXI asrga intilmoqda. -T.: "O’zbekiston", 2000.
29. Ergashev I, M.Jakbarov, N.Nazarov Jamiyatni demokratlashtirish va milliy g’oya. - T., "Akademiya", 2007.
30. Milliy istiqlol g’oyasi. O’zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim bakalavriat bosqichi uchun darslik (mas’ul muхarrir I.Ergashev), Toshkent, "Akademiya", 2005 yil.
31. Milliy g’oya: targ’ibot teхnologiyalari va atamalar lug’ati. - T.: "Akademiya", 2007.
32. Milliy g’oya: nazariy manbalar (Хrestomatiya). - T.: "Akademiya", 2007.
17 - Mavzu: Milliy g’oya va ma’naviy qadriyatlar.
Reja:
1. Milliy g’oya va ma’naviy qadriyatlarning uzviy bog’liqligi va uning milliy taraqqiyot omili sifatida namoyon bo’lishi.
2. Milliy g’oyaning shakllanishida milliy ma’naviy qadriyatlar, til, urf-odat, an’ana, din, yozuv, san’at, musiqa, me’morchilik, xalq falsafasi, dunyoqarashi, badiiy va og’zaki ijodining o’rni.
3. Xalqimiz hayotida qadim-qadimdan jamoa bo’lib yashash ruhiyatining mavjudligi.
4. Bozor iqtisodiyoti sharoitida milliy-ma’naviy qadriyatlarga e’tiborning zarurligi.
1. Milliy g’oya va ma’naviy qadriyatlarning uzviy bog’liqligi va uning milliy taraqqiyot omili sifatida namoyon bo’lishi.
Milliy g’oya va ma’naviy qadriyatlarning uzviy bog’liqligi.
Миллий маънавий қадриятлар - ижобий ахлоқий сифатларни такомил-лаштириш, давлат ва миллат ривожига тўғаноқ бўладиган салбий иллатларни бартараф этиш омилидир. Миллий ғоя ва маънавий қадриятлар орасида узвий алоқадорлик, ўзаро таъсир мавжуд бўлиб, бу қуйидагиларда ўз ифодасини топади:
1. Миллий қадриятлар миллий ғоя учун маънавий негиз, манба бўлиб хизмат қилади.
2. Миллий ғоя қадриятларни бойитиш, янада юксак босқичга кўтариш, одамлар онги ва қалбига миллий қадриятларни сингдириш омили бўлиб ҳисобланади.
3. Миллий ғоя халқнинг туб манфаатлари нуқтаи назаридан мавжуд маънавий қадриятларга баҳо беради, ижобий жиҳатларни ривожлантириш, салбий ҳолатларни инкор этишнинг маънавий мезони бўлиб майдонга чиқади[72].
Маънавият, қадриятлар ва миллий ғоя - жамият ҳаётининг жуда мураккаб ва серқирра, ўзаро узвий алоқадорликда бўлган соҳаларидир. Шахс ҳаётида, умуман инсоният тараққиётида, миллат ва давлат тараққиётининг маълум даврларида маънавият ва миллий ғоя энг долзарб, ҳал қилувчи омил бўлиб майдоган чиқади.
Демак, қадриятларнинг хилма-хил шакллари мавжуд: моддий ва маънавий, миллий, минтақавий, умумбашарий қадриятлар жамият ҳаётининг соҳалари бўйича: иқтисодий, ижтимоий, сиёсий, маданий, қадриятлар, ижтимоий онг шаклларига мос келадиган ахлоқий, диний, ҳуқуқий ва бошқа қадриятлар.
Uning milliy taraqqiyot omili sifatida namoyon bo’lishi.
Миллий ғояни объектив англашда қадриятлар ва маънавият оламини билиш ва уни амалий ўрганиш муҳим аҳамиятга эга. Ҳар бир қадриятнинг моҳияти ва аҳамияти табиат, жамият ва руҳий олам ҳодисаларини билиш, илмий умумлаштириш, ижтимоий ва маънавий тараққиётга таъсир этиш имкониятлари асосида белгиланади.1
Қадрият турлари:
1. Инсон яшаб турган моддий муҳит билан боғлиқ бўлган қадриятлар.
2. Анъаналар, урф-одатлар ва маросимларда намоён бўладиган ахлоқий қадриятлар.
3. Инсоннинг ақл-идроки ва амалий фаолияти заминида шаклланган меҳнат малакалари ва кўникмалари, билим ва тажрибалари, қобилият ва истеъдодларида намоён бўладиган қадриятлар.
4. Одамлар ўртасидаги жамоатчилик, ҳамкорлик, ҳайриҳоҳлик, ҳамжиҳатликка асосланган муносабатларда намоён бўладиган қадриятлар.
5. Кишиларнинг ёши, касби, жинси ва ирқий хусусиятлари билан боғлик бўлган қадриятлар.
Қадриятларни хилма-хил шакл ва турларга ажратиб ўрганиш мумкин:
1. Умуминсоний қадриятлар.
2. Минтақавий қадриятлар.
3. Миллий қадриятлар.
4. Диний қадриятлар.
Uning milliy va ma’naviy qadriyatlarda aks etishi.
Миллий маънавий қадриятлар тушунчаси, унинг таърифи ва тавсифи. Демак, «Қадрият» тушунчаси - жуда кенг тушунча бўлиб, унинг бир қисми - маънавий қадриятлардир. Миллий-маънавий қадриятлар - «миллийлик», «Маънавият» ва «қадрият» тушунчалари кесишган нуқтада жамланган ижтимоий ҳодисаларни ўз ичига олади.
«Миллий маънавий қадриятлар» тушунчасига қуйидагича таъриф бериш мумкин: Муайян миллат вакиллари учун зарур ва аҳамиятли, азиз ва ардоқли бўлган, манфаати ва мақсадларига хизмат қиладиган маънавий бойликлар, амаллар ва тамойиллар, ғоялар ва меъёрлар миллий маънавий қадриятлардир.
Инсон ва инсоният учун аҳамиятли бўлган барча нарсаларга қадриятлар дейилади. Қадриятлар - нарса ва воқеалар, жамият, моддий ва маънавий бойликларнинг аҳамиятини ифодалаш учун қўлланадиган тушунча. Қадриятларни Fарб мамлакатларида «Аксиология» фани ўрганади. Бу атама илмий билимлар соҳасига ХХ асрнинг иккинчи ярмида несим аксиологи Э. Гартман ва француз олими П.Лапи томонидан киритилган. Аксиологияни қадриятлар тўғрисидаги фан ёки тўғридан-тўғри «қадриятшунослик» деб аташ ҳам мумкин. Ҳар бир фанга ўз номини берган асосий тушунчалар бўлгани каби «қадрият» тушунчаси ҳам «қадриятшунослик» атамаси учун шундай асос бўла олади. Fарбда бу атама юнонча «axio» (қадрият) ва «Logos» (фан, таълимот) тушунчаларидан ташкил топган. Қадрият ва қадриятлар миллий ғоянинг муҳим категорияларидан бири, бўлиб, қадриятлар ахлоқий қоида ва меъёрлар, идеаллар ва мақсадлардаги баҳолаш мезони ва усулларини ҳам ўзида акс эттиради. Улар ҳалоллик, поклик, ўзаро ёрдам, адолатлилик, ҳақиқатгўйлик, эзгулик, тинчлик, шахс эркинлиги, меҳр-муҳаббат, меҳнатсеварлик, ватанпарварлик каби фазилатлар, бурч, виждон, ор-номус, масъулият каби ахлоқий тушунчалар шаклида намоён бўлади. Қадрият ўз табиатига кўра, ижтимоий-тарихий характерга эга. Ижтимоий тараққиёт жараёнида у ўзгаради ва такомиллашади. Шунинг учун қадрият тўғрисидаги таълимотлар ҳам такомиллашиб, ривожланиб боради.
2. Milliy g’oyaning shakllanishida milliy ma’naviy qadriyatlar, til, urf-odat, an’ana, din, yozuv, san’at, musiqa, me’morchilik, xalq falsafasi, dunyoqarashi, badiiy va og’zaki ijodining o’rni.
Milliy g’oyaning shakllanishida milliy ma’naviy qadriyatlar, til, urf-odat, an’ana, din, yozuv, san’at, musiqa, mе’morchilik, хalq falsafasi, dunyoqarashi, badiiy va og’zaki ijodining o’rni, unda хalqning, millatning ruhiyati, tafakkur tarzi, orzu-umidlarining aks etishi.
Миллий маънавий мерос, қадриятларнинг таркиби. Миллий маънавий мерос ва қадриятлар тушунчаси кенг қамровли тушунча бўлиб, унинг таркиби қуйидагилардан ташкил топган:
1) Тарихий мерос ва тарихий хотира.
2) Маданий ёдгорликлар, осори-атиқалар, қадимий қўлёзмалар.
3) Илм-фан ютуқлари ва фалсафий тафаккур дурдоналари.
4) Санъат ва миллий адабиёт.
5) Ахлоқий фазилатлар.
6) Диний қадриятлар.
7) Урф-одат, анъана ва маросимлар.
8) Маърифат, таълим-тарбия ва ҳоказолар.
Миллий маънавий қадриятларнинг ана шу ҳар бир кўриниши муҳим аҳамиятга эга. Буларнинг ҳар бирини мисоллар тариқасида чуқур тушунтириб бериш мумкин.
Демак, миллий маънавий қадриятларнинг ҳар бир таркибий қисми халқнинг мустақиллигини мустаҳкамлаш ва келажагини таъминлашда муҳим аҳамиятга эга.
Milliy ma’naviy qadriyatlarga munosabatning o’zgaruvchanligi.
Миллий қадриятлар баъзилари ўтмиш мустабид тузум шароитида тазйиқ ва таҳқирга учраган, уларга «эскилик сарқити», «ўтмишнинг қодиғи» деган тамғалар босилган эди. Хатто, болани бешикка белаш, исириқ тутатиш, махси-кавуш кийиш, оёқни сандалда иссиқ тутиш каби беғубор одатлар ҳам шу таҳқирдан четда қолмаган.
Мустамлакачилик сиёсати соҳта қадриятлар, бегона таомилларни зўрлаб киритишга уринди. Халқимизнинг руҳи ва табиатига зид бўлган - ичкиликбозлик ва гиёҳвандлик, беҳаёлик ва андишасизлик иллатлари илдиз ота бошлаган эди. Миллий маънавий қадриятларни ҳимоя қилиш миллат-чилик деб баҳоланди.
Ўзбекистон мустақиллиги маънавий қадриятларни юксалтириш учун мустаҳкам пойдевор яратди. Миллий истиқлол ғояси бу қадриятларни тиклашни янада юқори босқичга кўтаришга хизмат қилади.
Президент Ислом Каримов «Ота-боболаримиздан қолган эзгу удумга мувофиқ, кексаларга ҳурмат, кичикларга иззат кўрсатишдек ноёб инсоний қадриятларни янги мазмун ва амалий ишлар билан бойитиш ва мустаҳкамлаш зурур», деб таъкидлаган эди. Шу боисдан ҳам «Анъанавий қадриятлар»ни йўқ қилиб тараққиётга эришиш мумкин деган ғоя хавфлидир.
«Нур борки - соя бор» деганларидек, ўз фарзандлик ёки ота-оналик бурчларини унутаётган, муқаддас миллий қадриятларимизни оёқ ости қилаётган айрим кимсалар баъзан учраб турибди. Ўзларини дунёга келтирган оталари ё волидаларини «Қариялар уйи»га жойлайдиган, фарзандларини «тирик етим» қилиб, «Меҳрибонлик уйи»га ташлаб кетадиган кимсалар нафақат миллий ор-номус, оддий инсоф ва виждон, умуман, одамгарчилик йўқлиги миллий қадриятларимизга зид бўлган ачинарли ҳол.
Миллий ғоя руҳига ёт бўлган салбий хислатлардан бири - боқиман-далик, лоқайдлик иллатлари кишиларнинг ғайратини, ташаббусини бўғиб келган салбий одатлар ўтмиш тузумдан мерос бўлиб ўтди ва ҳозир ҳам айрим кишиларнинг фаолиятига салбий таъсирини ўтказиб келмоқда.
Мустабид тузимда мунофиқликка асосланган, якка ҳукмронликни даъво қилган расмий мафкура реал ҳаётни, одамларнинг ҳис-туйғулари ва орзу-интилишларини акс эттирмай қўйган эди. Ижтимоий онгдаги бу тузилиш натижасида одамларда ички норозилик ортди. Айримлар эса бу сохта ғояга ишонар эди.
Миллий мафкуранинг муҳим вазифаси - келажакка комил ишонч, эркин ва фаровон ҳаётга умид ҳиссини тарбиялашдир. Халқимиз азалдан
ноумидликни, руҳий тушкунликни қоралабликни, руҳий тушкунликни қоралаббўлгани каби, миллий маросимчиликни ҳозирги замон руҳига мос равишда таҳлил ва таҳрир қилиш зарурати, миллий ғояга мувофиқ тарзда ривожлантириш масъулияти вужудга келди. Масалан, тўй ва маракалардаги ортиқча исрофгарчиликка, ким ўзарликка чек қўйиш, бу маросимларни маънавиятга хизмат қиладиган даражада файзли, фаровон-ликни таъминлайдиган даражада камхарж қилиб ўтказиш, унинг миллий қадриятларимизга мос бўлиши лозимлиги Ўзбекистон Президентининг Фармонида (1998) ҳам алоҳида таъкидлаб ўтилган эди.
Умумбашарий қадриятлар - моҳият эътибори билан аксарият халқлар эътиқод ва ҳурмат қиладиган, аммо генезиси (келиб чиқиши)га кўра бир ёки бир қанча миллатлар ҳаётидан олинган, умумэътироф этилган тамойиллар эканлиги, шубҳасиз.
Муайян миллий муҳитда амал қилганлиги учун ҳам умумбашарий қадриятларда маълум даражада миллийлик либоси сақланиб қолади. Масалан, қонун устуворлиги миллий истиқлол ғоясининг умуминсоний тамойили деб эътироф этилган. Ҳуқуқий демократик жамият барпо этаётган Ўзбекистон учун бу тамойилни ижтимоий ҳаётнинг барча соҳалари ва аҳолининг барча қатламлари онги ва фаолиятига таъсирли мафкуравий воситалар орқали сингдириш ҳозирги даврнинг энг долзарб вазифаларидан биридир.
Ўзбекистонда истиқомат қилаётган кўп миллатли халққа хос бўлган миллий қадрият - бағрикенглик, ўзаро аҳиллик, маданий-маърифий яқинлик-дир. Халқимиз шовинизм ва агрессив миллатчиликнинг, мутаассиблик, жаҳолат ва ақидапарастликнинг ҳар қандай кўринишларини қатъиян инкор этади, буларнинг тараққиёт ва барқарорлик, маънавият ва маърифат учун хавфини чуқур англайди.
Milliy g’oyaning milliy-ma’naviy qadriyatga ta’siri.
Миллий ғоя маънавиятга таяниши, ундан ҳаёт ва озуқа олиши билан бирга, маънавий-руҳий ҳаётга ҳам ижобий таъсир ўтказади. Миллий ғоя қадриятларни янада юксалтириш, уларни одамларнинг онги ва қалбига сингдириш, истиқлол ва истиқболга хизмат қилмайдиган жиҳатларини бартараф этиш вазифаларини ҳам амалга оширади. Маънавий ҳаётдаги беҳисоб ҳодисалани, қадрият ва неъматларни халқ манфаатлари ва эътиқоди нуқтаи назаридан баҳолаш - миллий ғоя мезонлари билан ўлчанади.
Миллий ғоя даставвал, ҳар бир инсон учун энг яқин бўлган оилавий муносабатлар - ота-она ва фарзандлар, ака-ука ва опа-сингил, қариндош-уруғлар орасидаги алоқаларни юксак маънавий қадриятлар асосига қуришни тақозо этади. Бетакрор ва буюк қадрият - маҳалланинг ҳурмати ва эътиборини, унинг ўз-ўзини бошқаришдаги ролини ошириш ҳам миллий ғоянинг муҳим вазифасидир.
Миллий ғояга садоқат - юксак ватанпарварликда, мустақилликни мустаҳкамлаш ва Ватан равнақини таъминлашга шахсий ҳисса қўшиш истагида намоён бўлади. Дунёдаги ҳамма халқларда ҳам меҳмоннаввозлик миқёси ва меъёри мавжуд, лекин у ҳар бир халқда турли характерга эга.
Маросимлар, урф-одат ва анъаналар ҳар бир халқнинг бетакрор бойлиги, меросидир. Инсоннинг ҳаёти, у туғилганидан бошлаб, вафот этгунга қадар турли маросимлар доирасида ўтади. Маросимчилик миллатнинг ўзига хослиги ва тарихий тажрибасини сақлаш ва анъаналарни келажакка етказиш воситасидир.
Миллий маънавий қадриятлар минг йиллар давомида шаклланган, тарих синовларига дош бериб неча-неча авлодлардан ўтиб келаётган маънавий бойлик эканлиги, шубҳасиз. Лекин бу бойликлар ўз-ўзидан ва осонликча қадриятга айланмайди. Том маънодаги қадрият мақомини олиш учун булар одамлар ва ижтимоий гуруҳларнинг ички дунёси ва турмуш тарзига сингиши, фаолиятини йўлга солиш ва баҳолаш мезонига айланиши керак.
Умуман, миллий маънавий қадриятлар ижтимоий ҳаётнинг ва маънавий борлиғимизнинг муҳим ва серқирра соҳаси бўлиб, инсон ва жамият камолотида муҳим аҳамият касб этади. Миллий қадриятлар муттасил ривожланиб, такомиллашиб боради. Буларнинг ижтимоий гуруҳлар ва алоҳида шахслар томонидан ўзлаштирилиши таълим ва тарбияни талаб қилади.
Milliy ma’naviy qadriyatlarga hurmat va uning milliy g’oyadagi o’rni.
Миллий ғоя халқнинг кўнглидаги орзу-умидларни, мақсад ва интилишларини назарий тарзда ифода этади. Миллий ғоя мавзуси баланд-парвоз мавҳум орзулар эмас. У ҳар бир инсон, жамият олдида турган мақсадлар ифодасидир.
Миллатнинг туб манфаатлари, унинг ўз ўтмишига берган баҳоси ва келажакка ишончи миллий ғояда ўз аксини топади. Юксак маънавиятга, покиза ахлоққа, демократия тамойилларига таянган миллий ғоялар жамиятни ривожланишга етаклайди. Миллий ғоя мустақилликни мустаҳкамлаш, қадриятларни юксалтириш омили ва мезонидир.
Демак, асрлар давомида авлоддан-авлодга ўтиб келаётган миллий маънавий қадриятлар миллий ғояга маънавий замин, негиз бўлиб хизмат қилмоқда. Унга халқ, миллат, жамият амал қилиш учун кучли, қудратли, таъсирли миллий мафкура керак.
Демак, шундай бир йўл танлаш керакки, унда миллий манфаатлар ва анъанавий қадриятлар муносиб ўрин топсин, шу билан бирга умуминсоний манфаатларнинг устуворлиги ҳам тан олинишига имкон туғилсин.
3. Xalqimiz hayotida qadim-qadimdan jamoa bo’lib yashash ruhiyatining mavjudligi.
Хalqimiz hayotida qadim - qadimdan jamoa bo’lib yashash ruhiyatining mavjudligi.
Ўзбекистон халқининг миллий истиқлол ғояси умуминсоний ва миллий қадриятларга таянади. Буларнинг бири иккинчисини инкор этмайди.
Миллий қадриятлар қуйидагилардан иборат:
1. Халқимиз ҳаётида жамоа бўлиб яшаш руҳининг устуворлиги.
2. Халқ онгида устувор бўлган фикр - дўст ва яхши қўшни бўлиб, тинчлик ва тотувликда, яқиндан ҳамкорликда яшаш.
3. Оила, маҳалла, эл - юрт, Ватан тушунчаларини муқаддас билиш.
4. Ота-она, маҳалла жамоаларига, раҳбарларга юксак ҳурмат - эътибор, бутун жамиятни ҳурмат қилиш.
5. Миллатнинг ўлмас руҳи, миллат маънавиятининг ҳаётбахш манбаи сифатида она тилига муҳаббат, уни севиш.
6. Катталарга - ҳурмат-эҳтиром, кичикларга иззат, ҳурмат, деган эътиқодга амал қилиш.
7. Аёл зотига эҳтиром яъни, муҳаббат, гўзаллик ва нафосат тимсоли, абадий ҳаёт рамзи бўлган аёлни қадрлаш.
8. Сабр-тоқат, ва меҳнатсеварлик.
9. Ҳалоллик, меҳр-оқибат ва ҳоказо.
Jamoatimsoli bo’lgan oila, mahalla, el -yurt tushunchalarining muqaddasligi; ota-onayurt ulug’lariga, umuman jamoatgayuksak e’tibor; millatning ko’zgusi bo’lgan ona-tiliga muhabbat; kattaga hurmat va kichikka izzat; hayot abadiyligining timsoli bo’lgan ayolga ehtirom, andisha, sabr-bardosh va mеhnatsеvarlik; halollik va mеhr-muruvvat.
Демак, ўзбек халқининг миллий хусусиятларида:
1. Оила - муқаддас тушунча. Оила қуриш - ўта масъулиятли иш. «Оила - эскилик унсури эмас». У муқаддас, оилада миллат келажаги мужассам. Ёшларни тарбиялашда, камолга етказиш, илм-ҳунар бериш, уйли-жойли қилиш - аксарият оилаларнинг энг олий мақсадидир...
2. Маҳалла - ўз-ўзини бошқаришнинг ўзбек халқи яратган энг катта ютуғи, оқилона шаклидир. Маҳалла - тарбия маскани, ҳар бир оилага таянч ва суянч эканлиги кўпчиликка аён.
3. Қўни-қўшничилик муносабатлари узоқ тарихга эга бўлиб, асрлар давомида бу борада муайян қадриятлар шаклланган. «Ён қўшним - жон қўшним», «Ховли олма - қўшни ол», «Узоқдаги қариндошдан яқиндаги қўшни афзал» ва ҳ.к.
4. Кексаларга ҳурмат - инсон ҳаётий тажрибаси давомида шакл-ланган қадрият. Жонли табиатда ҳаёт учун кураш қонунияти мавжуд. Насл қолдириш, яги авлодга меҳр қўйиш, уни оёққа турғазиш жон фидо қилиш ҳоллари аксарият ҳайвонларда кузатилади. Аммо, қарияларни эъзозлаш, кексаларга эҳтиром, меҳр-мурувват кўрсатиш - инсоний фазилатдир. Буларсиз миллий ғоямизни тасаввур эта олмаймиз. «Кексани қопда сақла, ўлигини ҳафта сақла»...
5. Аёл зотига эҳтиром - инсониятнинг ярмидан кўпини ташкил этадиган хотин-қизларга бўлган муносабатнинг энг юқори чўққисидир. Демократиянинг энг муҳим ютуғи - ҳар икки жинснинг тенг ҳуқуқли ва эркин бўлишини таъминлашдир...
6. Онага бўлган ҳурмат ва садоқат - энг олий қадриятдир. Шунинг учун Ватанга, миллий тилга нисбат берилганда она номи қўшилади. Миллий истиқлол ғояси оналар учун, жамиятдаги барча аёллар учун фаровон ҳаёт, гўзал турмуш яратишни мақсад қилиб, хотин-қизларнинг эркинлиги ва ўз қадр-қимматини англаб етишига, ўз салоҳият ва имкониятларини юзага чиқаришга шароит яратишни бош ғоясида мужассамлаштирган.
Демак, миллий қадриятлар инсоннинг инсон сифатида ўзини англаши, ўз-ўзини ҳимоя қила олиши, эришган зафар йўли ва мағлубиятлари, ситамли дамларининг ёдномаларидир.
Миллий анъаналар - миллий қадриятларнинг бир бўлаги бўлиб, у миллат ҳаётининг турли соҳаларида намоён бўладиган тушунчалар, белгилар, хусусиятлар, фаолият турлари, одатлар ва ислоҳотларнинг авлоддан - авлодга ўтиш ҳамда мерос бўлиб қолиш тарзи.
· Миллий бирдамлик
· Миллий кўтаринкилик
· Миллий ва умуминсоний қадриятлар уйғунлиги
· Юртга садоқат
· Ватанпарварлик
· Фидойилик
· Меҳр-муҳаббат
· Ўзаро ҳурмат, инсоний эҳтиром ва қадр-қиммат
· Урф-одатлар, анъаналарни эъзозлаш
· Тарихий хотира
· Меҳнатсеварлик
· Бошлаган ишини охирига етказиш
· Саранжом-саришталик
· Ҳақиқатгўйлик
· Камсуқумлик
· Тартиб-интизом
· Вақтни қадрлаш
· Янгиликка интилиш
· Ўзини ва ўзгаларни қадрлаш
· Меҳмондўстлик
· Катталарга ҳурмат ва кичикларга иззат
4. Bozor iqtisodiyoti sharoitida milliy-ma’naviy qadriyatlarga e’tiborning zarurligi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida milliy ma’naviy qadriyatlarga e’tiborning zarurligi.
Бозор иқтисодиёти кўпчилик халқларга манзур бўлган ва улар келажагини таъминловчи иқтисодиёт ҳисобланади. У ҳозирги даврга хос умуминсоний иқтисодиётдир. Бозор иқтисодиёти иқтисодий фаолиятида эркинликка, хўжалик юритишда оқилоналик тамойилларига асосланган демократик иқтисодиётдир.
Ўзбекистоннинг собиқ маъмурий-буйруқбозлик тузумидан бозор иқтисодиётига асосланган эркин, демократик тузумга ўтиш йўли - жаҳонда ўзбек модели деб тан олинган ривожланиш йўлидир. Унинг асосий мазмуни жамиятни инқилобий тарзда эмас, балки босқичма-босқич, тадрижий равишда ислоҳ этишни назарда тутади. Президентимиз Ислом Каримов 1992-1993 йилларда «Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли», «Ўзбекистон - бозор муносабатларига ўтишнинг ўз йўли» асарларида демократик жамият қуришнинг жаҳон тараққиёти тажрибаси таҳлил қилинди. Ўзбекистонда демократик, ижтимоий адолатли жамият қуришнинг кенг қамровли йўналишини, ўзбек моделини асослаб ва белгилаб берди. Бугунги кунда мустақил Ўзбекистон ана шу демократик, ҳуқуқий давлат ва фуқаролик жамиятини қуришни ўз олдига мақсад қилиб қўйди. Ана шу сиёсат негизида ўзбек модели ёки бошқача айтганда Ислом Каримов йўли ётибди. Ўзбекистон бозор иқтисодиётига ўтишнинг ислоҳот йўлини танлаб олар экан унинг асосида ички сиёсат олиб боришнинг бешта асосий тамойилини ишлаб чиқди. Улар қуйидагилардан иборат:
1. Иқтисодиётнинг сиёсатдан устунлиги ёки иқтисодиётнинг мафкуравий мақсадларга бўйсундирилмаслиги. Иқтисодий ислоҳотлар ҳеч қачон сиёсатдан ортда қолмаслиги зарур, у бирор мафкурага бўйсундирилиши асло мумкин эмас. Ички ва ташқи иқтисодий муносабатлар мафкурадан ҳоли бўлиши лозим.1 Бозор механизмларини ишга солиш учун аввало:
1) Мулкни давлат тасарруфидан чиқариш ва хусусийлаштириш сиёсатини ўтказиш; 2) баҳони, нарҳ-навони босқичма-босқич эркинлашти-риш; 3) бозор инфратузилмасини шакллантириш; 4) аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш сиёсати олиб борилмоқда.
2. Давлат - бош ислоҳотчи. У ислоҳотларнинг устувор йўналишларини белгилаб бериши, янгиланиш ва ўзгаришлар сиёсатини ишлаб чиқиши ва уни изчиллик билан амалга ошириб келди ва келмоқда. Бозор иқтисодиётини давлат йўли билан тартибга солиш, иқтисодиётнинг давлат секторини ривожлантиришни бошқариш ҳамда ижтимоий муаммоларни ҳал этиш йўли билан бевосита, ҳуқуқий ва иқтисодий воситалар ёрдамида билвосита амалга оширилмоқда.
3. Жамият ҳаётининг барча соҳаларида қонуннинг устуворлиги. Демократик йўл билан қабул қилинган Конституция ва қонунларни ҳеч истисносиз ҳамма ҳурмат қилиши ва уларни оғишмай амалга ошириш лозим. Ҳуқуқий давлатнинг элементлари: а) қонун устуворлиги; б) қонун олдида ҳамманинг тенглиги; в) ҳамма ўз иш фаолиятини қонун доирасида бажариши; г) ҳокимият органларининг бўлиниш каби принципларига амал қилади.
4. Кучли ижтимоий сиёсат. Аҳолининг демографик таркибини ҳисобга олган ҳолда, кучли ижтимоий сиёсат юритиб келинмоқда. Бозор муносабат-ларини жорий этиш билан бир вақтда, аҳолини, айниқса кам таъминланган оилаларни, болалар ва кексаларни ижтимоий ҳимоялаш юзасидан олдиндан таъсирчан чорлар кўрилиши лозим. Бунда 1) даромад (пул) сиёсати яни пул-кредит сиёсати, пул даромади сиёсати ўтказилиб келинмоқда. 2) Ижтимоий таъминот ва ижтимоий кафолатлар, кам таъминланганларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш. 4) Аҳолига ижтимоий хизматларни кўрсатиш. 5) Халқнинг моддий турмуш шароитларини яхшилаш кабилар амалга оширилмоқда.
5. Бозор иқтисодиётига ўтишнинг босқичма-босқич ўтиши - тадри-жий йўли. Бозор иқтисодиётига объектив қонунларнинг талабларини ҳисобга олган ҳолда, тадрижий асосда, пухта ўйлаб, босқичма-босқич ўтилмоқда. Бу йўл Европадаги собиқ социалистик мамлакатлар қўллаётган «Шока терапея» йўлидан тубдан фарқ қилиб (улар бирданига), бозор иқтисодиётига иқтисо-диётда, сиёсатда, маънавий ҳаётда, ижтимоий жараёнларда босқичма-босқич ўтилмоқда.
Демак, бозор иқтисодиёти шароитида миллий - маънавий қадриятларга эътибор беришда қуйидагиларга диққат қаратмоқ керак:
1. Бозор иқтисодиёти муносабатлари талаблари асосида анъанавий маданиятга қайтадан баҳо бериш лозим.
2. Дунёвий мезонлардан келиб чиқиш зарур. Бунда:
а) мантиқ талаблари ва қоидаларига мос ёндашув даркор.
б) тажриба (эксперимент) синовидан ўтган билимларга асосланган мезонларга таяниш керак.
Бозор иқтисодиёти шароитида миллий-маънавий қадриятлар инсонлар-нинг ижтимоий манфаатларига бўйсундирилади. Гелвиций: «Табиат табиий қонунлар орқали бошқарилса, жамият ижтимоий манфаатлар қонуниятлари асосида бошқарилади», деган эди.
Milliy g’oyada umuminsoniy qadriyatlarning e’tirof etilishi.
Умуминсоний қадриятлар устуворлиги - барча халқлар учун ижобий аҳамият касб этувчи, инсониятнинг умумий манфаатига мос келувчи моддий ва маданий ҳодисалар, мезонлар, қадрли жиҳатларнинг устувор бўлишига таянган ғоялар асосидаги фаолият қадриятлардир. Ҳар бир одам жинси, ирқи, миллати, ёши, касби, эътиқодидан қатъий назар авваламбор башар фарзанди, инсондир. Шу умумий моҳият барча одамлар, миллатлар учун бирдай аҳамиятли ва қадрли бўлган предмет, ҳодиса, жараён, муносабатларни фарқлашга имкон беради.
Умуминсоний қадриятлар инсоният тарихининг яхлитлигини ифода-лайди, у даврлар ўтиши ва ижтимоий ҳаётнинг ўзгариши билан бир қаторда такомиллашиб, ривожланиб, тобора кўпроқ халқларни, миллатларни, инсон-ларни яқинлаштирувчи, бирлаштирувчи ва камол топтирувчи кучга айланиб боради.
Инсонпарварлик ва ижтимоий адолат, эркинлик ва озодлик, барқа-рорлик ва фаровонлик, эзгулик ва тараққиётга бўлган интилиш умуминсоний қадритларнинг муҳим жиҳатларидир.
Умуминсоний ва миллий қадриятлар узвий боғлиқ ва таъсирлашувда ўзаро бойиб боради. Умуминсоний аҳамият касб этган миллий қадриятлар барча халқлар учун муҳим қадриятга айланади. Шу жиҳатдан, умуминсоний қадриятлар миллий қадриятлардан мазмунан кенгдир, келиб чиқиши бўйича барча одамзодга тегишлидир. Ҳеч бир миллатнинг бошқа халқлардан ажрал-ган ҳолда ривожлана олмаслиги, айниқса, ҳозирги даврда бирор халқнинг якка ўзи жаҳон цивилизациясидан алоҳида ҳолда тараққий этмаслиги маълум.
Умуминсонийлик миллий ва шахсий қадриятлар орқали намоён бўлади. Умуминсонийликнинг устуворлиги - бу, ҳар бир инсон бахтли-саодатли, озод ва эркин бўлиши, жамиятда амалга оширилаётган барча ишлар, ўзгариш ва ислоҳотлар инсон манфаатларига хизмат қилиши лозим, деган қарашга асосланади. Ана шу сабабдан ҳам, инсон эркинлиги, унинг ҳақ-ҳуқуқларини таъминлаш, қонун устуворлиги, демократия, фикрлар ранг-баранглиги ва ижтимоий плюраизмга эришиш умуминсоний қадриятлар устуворлигига амал қилиш сифатида қаралмоқда. Бугунги кунда жаҳон давлатларнинг ички ва ташқи сиёсатида ана шу тамойилларга амал қилиниши - умуминсонийликнинг устуворлиги ғоясига таяниш, бу ғояни амалга ошириш сифатида баҳоланмоқда.
Ҳар бир миллатнинг мавқеи унинг инсоният тараққиётига қўшган ҳиссаси билан ўлчанади. Миллий ва умуминсоний қадриятларни қарама-қарши қўйиш миллий ҳудбинлик ёки халқаро низоларга олиб келиши, натижада, бутун инсоният цивилизацияси ривожига тўсиқ бўлиши мумкин. Шунинг учун, умуминсоний аҳамият касб этган қадриятларни қаерда ва қачон шаклланган, қандай миллат вакиллари яратганидан қатъий назар эҳтиром билан тан олиш ҳамда қабул этиш тараққиётга хизмат қилади. Мустақил республикамизда миллий ва умуминсоний қадриятлар муштараклигига, халқимизнинг жаҳон ҳамжамияти билан бирга ривожланиш йўлидан боришига алоҳида эътибор берилаётгани ҳам шундан.
Демак, миллий истиқлол ғояси қуйидаги умуминсоний қадриятларни эътироф этади ва ўзига сингдириб олади:
1. Қонун устуворлиги.
2. Инсоннинг асосий ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш.
3. Турли миллат вакилларини, уларнинг маданиятини ва қадриятларини ҳурмат қилиш, улар билан ҳамкорлик қилиш, дўстлик ва яхши қўшничилик.
4. Динлараро бағрикенглик.
5. Дунёвий билимларга интилиш, маърифатпарварлик.
6. Турли халқларнинг илғор тажрибасини, инсоният маданияти ютуқларини ўрганиш ва эгаллаб олиш.
7. Инсон - энг олий қадрият.
8. Ватан - энг олий қадрият ва ҳ.к.
Ma’naviy yuksaklik -milliy ma’naviy qadriyatlarni saqlab qolishning muhim omili.
Qonun ustivorligi, shaхs erkinligi, inson qadr - qimmatining milliy g’oya bilan bog’liqligi.
Демократик йўл билан қабул қилинган Конституция ва қонунларни ҳеч истисносиз ҳамма ҳурмат қилиши ва уларни оғишмай амалга ошириш лозим. Ҳуқуқий давлатнинг элементлари: а) қонун устуворлиги; б) қонун олдида ҳамманинг тенглиги; в) ҳамма ўз иш фаолиятини қонун доирасида бажариши; г) ҳокимият органларининг бўлиниш каби принципларига амал қилади.
Эркинлик - фаровон турмуш асоси. Мамлакатимиз Президенти Ислом Каримов ўзининг қатор асар ва чиқишларида бу масалага алоҳида эътибор бериб келмоқда. Хусусан, «Ўзбекистон ХХI асрга интилмоқда» асарида мамлакатимиз учун ХХI аср бошларидаги асосий устувор йўналиш-ларидан бирини ҳам ана шу масала бош вазифа қилиб қўйилди. “Биринчи устувор йўналиш - мамлакат сиёсий, иқтисодий ҳаётини, давлат ва жамият қурилишини янада эркинлаштириш”[73].
Давлат қурилиши ва фуқаролик жамиятини шакллантириш жараён-ларини эркинлаштириш масаласи ҳам катта аҳамият касб этади. Бу бора-даги асосий вазифалар ҳокимият барча тармоқларининг бир-биридан мустақил ҳолда иш юритиш тамойилларини мустаҳкамлаш, ҳокимият ваколатларини нодавлат ва жамоат ташкилотларига, фуқароларнинг ўз-ўзини бошқариш органларига босқичма-босқич ўтказа бориш, уларнинг ҳақ-ҳуқуқларини ва эркинликларини муҳофаза этишни кучайтиришдан иборат.
Президент Ислом Каримов 2005 йил 28 январда Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ва Сенатининг қўшма мажлисидаги йиғилишида бу масалага алоҳида эътибор бериб шундай деган эди: «Давлат қурилиши ва бошқаруви соҳасидаги энг муҳим вазифа бу қонунчилик ҳокимияти бўлмиш мамлакат Парламентининг роли ва таъсирини кучайтириш, ҳокимиятнинг қонунчилик, ижро ва суд тармоқлари ўртасида янада мутаносиб ва барқарор мувозанатга эришишдан иборат». Шунингдек, юртбошимиз «Кучли давлатдан - кучли фуқаролик жамияти сари» тамойили ҳақида тўхталиб, ўзини-ўзи бошқариш органлари - маҳалла, маҳалла қўмиталари ва қишлоқ фуқаролик йиғинларининг роли ҳамда ваколатларини амалда кучайтириш лозим»лиги баён этилди[74].
Иқтисодиёт соҳасини янада эркинлаштириш мақсади - биринчи навбатда давлатнинг бошқарув ролини чегаралаш, хўжалик юритувчи субъект-ларнинг иқтисодий эркинликларини ҳамда иқтисодиётнинг барча соҳаларида хусусий мулк миқёсларини кенгайтириш, мулкдорларнинг мавқеи ва ҳуқуқ-ларини мустаҳкамлаш демакдир.
An’anaviy madaniyat va «milliy-ma’naviy qadriyatlar»ga eskilik sarqiti sifatida qarashning zararli va milliy g’oyaga zid ekanligi.
«Анъана» - ўтмишнинг кеажакка мерос қоладиган, авлоддан авлодга ўтадиган, жамият ҳаётининг турли соҳаларида намоён бўладиган моддий ва маънавий қадрият. «Маданият» (араб. «мадина» ва «ият» - шаҳарга оид таълим-тарбия кўрганлик) - турлича талқин этиладиган, мураккаб ва кўп маъноли тушунча. Анъанавий маданият манбаи абадий эмас, ижтимоий муҳитлар, жараёнлар, сиёсатлар натижасида ўзгариб боради. Анъанавий маданиятнинг жамият ҳаётидаги ўрнини белгилаб олишда тарихий тараққиёт босқичи таъсирида ўзгариб борган анъана, урф-одат, моддий ва маънавий бойликларга янгича мезонлар орқали ёндашмоқ керак. Халқимиз тарихида ана шундай «анъанавий маданият»ни саралаш босқичлари 3 та тарихий даврни босиб ўтган.
1. «Анъанавий маданият»нинг биринчи саралаш даври ибтидоий мифо-логик таъсирлар остида шаклланган анъналар, қадриятларга янгича мезон орқали баҳо бериш даври.
2. Ислом қадриятлари мезонининг қарор топиши билан боғлиқ бўлган анъанавий маданият.
3. Дунёвий фанлар таъсири остида шаклланган ҳозирги замон анъана-вий маданиятлари.
Анъанавий маданият қадриятларининг 3 та шакли мавжуд:
1. Элитар маданият
2. Халқ маданияти
3. Оммавий маданият
Шу боисдан ҳам бугунги кунда анъанавий маданият ва миллий-маънавий қадриятларга фақат эскилик сарқити деб қарамаслик лозим. Буларни тўғри англамаслик, ёки миллий-маънавий қадриятларга эскича ёндашиш биринчидан, миллий қадриятларни тўғри англашда худбинлик (синфий эгоизм) ҳодисасини келтириб чиқариши мумкин. Иккинчидан, Бертран Рассел томонидан илгари сурилган ижтимоий муносабатларда энг аввало умуминсоний манфаатлар устуворлигини эътироф этиш ҳам миллий нигилизм (яъни, миллат ҳақ-ҳуқуқларининг поймол қилинишига олиб келувчи сиёсий йўналиш) ҳодисасини келтириб чиқариши мумкин.
Миллий қадриятларни инкор этишнинг миллий ғояга зидлиги. Миллий қадриятлар баъзилари ўтмиш мустабид тузум шароитида тазйиқ ва таҳқирга учраган, уларга «эскилик сарқити», «ўтмишнинг қодиғи» деган тамғалар босилган эди. Хатто, болани бешикка белаш, исириқ тутатиш, махси-кавуш кийиш, оёқни сандалда иссиқ тутиш каби беғубор одатлар ҳам шу таҳқирдан четда қолмаган.
Мустамлакачилик сиёсати соҳта қадриятлар, бегона таомилларни зўрлаб киритишга уринди. Халқимизнинг руҳи ва табиатига зид бўлган - ичкиликбозлик ва гиёҳвандлик, беҳаёлик ва андишасизлик иллатлари илдиз ота бошлаган эди. Миллий маънавий қадриятларни ҳимоя қилиш миллат-чилик деб баҳоланди.
Ўзбекистон мустақиллиги маънавий қадриятларни юксалтириш учун мустаҳкам пойдевор яратди. Миллий истиқлол ғояси бу қадриятларни тиклашни янада юқори босқичга кўтаришга хизмат қилади.
Президент Ислом Каримов «Ота-боболаримиздан қолган эзгу удумга мувофиқ, кексаларга ҳурмат, кичикларга иззат кўрсатишдек ноёб инсоний қадриятларни янги мазмун ва амалий ишлар билан бойитиш ва мустаҳкамлаш зурур», деб таъкидлаган эди. Шу боисдан ҳам «Анъанавий қадриятлар»ни йўқ қилиб тараққиётга эришиш мумкин деган ғоя хавфлидир.
Milliy g’oyaning milliy-ma’naviy qadriyatlarga asoslanishining ahamiyatining oshib borishi.
Миллий ғоя халқнинг кўнглидаги орзу-умидларни, мақсад ва интилишларини назарий тарзда ифода этади. Миллий ғоя мавзуси баланд-парвоз мавҳум орзулар эмас. У ҳар бир инсон, жамият олдида турган мақсадлар ифодасидир.
Миллатнинг туб манфаатлари, унинг ўз ўтмишига берган баҳоси ва келажакка ишончи миллий ғояда ўз аксини топади. Юксак маънавиятга, покиза ахлоққа, демократия тамойилларига таянган миллий ғоялар жамиятни ривожланишга етаклайди. Миллий ғоя мустақилликни мустаҳкамлаш, қадриятларни юксалтириш омили ва мезонидир.
Меҳнатсеварлик - ҳам шахсий, ҳам миллий, ҳам умуминсоний қадриятга айланган. Миллий истиқлол ғояси бу қадриятга алоҳида баҳо беради, уни буюк келажакнинг ишончли гарови деб эътироф этади. Демак қуйидагича хулоса қилиш мумкин.
1. Меҳнат - инсон фаолиятининг энг муҳим тури, фаровон ҳаёт кечиришнинг асосий шартидир.
2. Таълим инсон тарбиясида муҳим ўринга эга.
3. Сабр - ўзбек халқига хос азалий қадриятлардан бири.
4. Савоб, мурувват, саҳоват, андиша каби тушунчаларда инсоний моҳият мужассамлашган. 2004 йил «Меҳр ва мурувват йили», 2005 йилнинг «Сиҳат-саломатлик» йили деб номланиши, бозор муносабатлари ривожлана-ётган ҳозирги даврда бу ахлоқий қадриятларнинг аҳамияти ошиб бормоқда.
5. Ҳалоллик - инсоният яратган энг олижаноб ахлоқий фазилатлардан бири.
6. Одиллик ва ҳақиқатпарварлик, ростлик ва тўғрисўзлик, жамиятда «бутун ҳаётимиз ва фаолиятимизнинг бош ғояси» бўлган адолат ва ҳақиқат-нинг намоён бўлишидир.
Демак, асрлар давомида авлоддан-авлодга ўтиб келаётган миллий маънавий қадриятлар миллий ғояга маънавий замин, негиз бўлиб хизмат қилмоқда. Унга халқ, миллат, жамият амал қилиш учун кучли, қудратли, таъсирли миллий мафкура керак.
Демак, шундай бир йўл танлаш керакки, унда миллий манфаатлар ва анъанавий қадриятлар муносиб ўрин топсин, шу билан бирга умуминсоний манфаатларнинг устуворлиги ҳам тан олинишига имкон туғилсин.
Все темы данного раздела:
TARIХ FAKULTЕTI
« MILLIY ISTIQLОL G`ОYASI,HUQUQ VA MA”NAVIYAT ASOSLARI» KAFЕDRASI
Urganch-2012
Ushbu majmua O’zbеkistоn Rеspublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining «Milliy g’оya va mafkura» fani bo’yicha tayyorlangan va O’zbеkistоn Rеspublikasi Vazirlar Mahkamasi ijtimоiy kоm
АКАДЕМИЯСИ
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ
ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
МИЛЛИЙ ҒОЯ ВА МАФКУРА ФАНИ
Куйиладнган талаблар
Миллий ғоя ва мафкура фанини ўзлаштириш жараёнида амалга ошириладиган масалалар доирасида Бакалавр:
-миллий ғоянинг шаклланиши ва ривожланиши, унинг ижтимоий ф
Ислом мафкураси
Ислом мафкурасининг вужудга келиши ва унинг асосий ғоялари. Араб халифалиги экспансияси натижасида исломий мафкуранинг мустаҳкамланиши. Исломда инсонпарварлик ғоялари, гуманистик
ЛИБЕРАЛИЗМ ВА УНИНГ АСОСИЙ ТАМОЙИЛЛАРИ
"Либерализм" тушунчаси, унинг мазмун-моҳияти. Либерализмнинг тарихий илдизлари ва асосчилари. Антик давр фалсафий таълимотидаги илк либерал ғоялар ва қарашлар. Протестан
КОНСЕРВАТИЗМ МАФКУРАСИ
"Консерватизм" тушунчаси. Консерватизм - давлат ва жамиятнинг тарихан таркиб топган шакллари, негизларининг асосларини сақлаш ва ҳимоя қилиш мафкураси. Консерватизмдаги
СОЦИАЛ-ДЕМОКРАТИЯ
XIX асрнинг биринчи ярмида социал-демократия мафкурасининг вужудга келишида. Ф. Лассаль социал-демократиянинг йирик назариётчиси сифатида. Социал-демократияда коммунистик инқи
ДИН, ДЕМОКРАТИЯ ВА МАФКУРА
Дин, демократия ва мафкура муносабати, унинг ўзига хос ҳусусиятлари, кўринишлари. Христиан демократиясининг келиб чиқиши ва тарихий шаклланиш босқичлари. "Христиан демократия
ИНФОРМАЦИОН-УСЛУБИЙ ТАЪМИНОТ
Миллий ғоя ва мафкура фанини ўқитишда замонавий (хусусан интерфаол) методалар, педагогик методлар, педагогик ва ахборот коммуникация (медиатаълим, амалий дастур пакетлари, презентацион,
AL-XORAZMIY NOMIDAGI URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI
«Tasdiqlayman»
Urganch Davlat Universiteti
o`quv ishlari bo`yicha prorektor
_________dots. S.U.Xo’janiyozov
«______» avgust 2012
Fanning hajmi va mazmuni.
«Milliy g’oya va mafkura» fa’nidan soatlar taqsimoti
KURS:
SEMESTR:
METODOLOGIK MASALALARI.
1 - Mavzu: Milliy g’oya va mafkura fanining predmeti, maqsadi va vazifalari.(1 soat)
Reja:
1. Milliy g’oya va mafkura fanining predmeti,
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy g’oya va mafkura fanining maqsad va vazifalari nimalardan iborat?
2. Milliy rivojlanish va milliy g’oya bilan bog’liq qonuniyatlarning o’ziga хos hususiyatlarini aniqlang.
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Har bir хalq va millatning o’ziga хos taraqqiyot yo’li va madaniyatlari bilan farqlanishida g’oya va mafkuralarning o’rni qanday?
2. G’oya va mafkuralarning inson va jamiyat oldiga qo’y
Mafkuraning kelib chiqishi, uning tuzilishi, tarkibiy tuzilishi va rivojlanish dinamikasi.
4. Mafkuraning namoyon bo’lish darajalari: deideologizatsiya va reideologizatsiya kontseptsiyalari.
Ma’ruzani o’tishda qo’llaniladigan didaktik va texnik vositalar
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Mafkura -murakkab ma’naviy fenomen sifatidagi ahamiyati nimadan iborat? "Mafkura" kategoriyasi. Ijtimoiy hayotda mafkuraning asosiy funktsiyalari.
2. Mafkura nazariyalari va i
Davlat mafkurasi tushunchasi, uning mazmun-mohiyati va u amal qiladigan tamoyillar.
3. Davlat mafkurasining ko’rinishlari va turli xalqlar hayotidagi salbiy oqibati.
4. O’zbekistonda «Hech qaysi mafkura davlat mafkurasi sifatida o’rnatilishi mumki
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Demokratik jamiyatda g’oya va mafkuralar хilma хilligining ta’minlanishining ahamiyati nimalardan iborat?
2. Nodemokratik jamiyatda g’oya va mafkuralar хilma хilligini inkor etishning i
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy g’oya хilma-хilligining turli хalqlar va mamlakatlar madaniy хalqi negizlari bilan bog’liqligini tushuntiring?
2. Milliy g’oya - turli madaniyatlar va tsivilizatsiyalarda nomoyon
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. "Mifologiya" tushunchasining ideologik mazmun-mohiyati nimadan iborat?
2. Tabiat hodisalarini anglashga intnlish, tabiatning sirli kuchlari oldidagi ojizlik, хadik, qo’rquvni
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Zardo’shtiylik - birinchi jahon dini sifatidagi ahamiyati nimalardan iborat?
2. Zardo’shtiylik dinidagi g’oyalarning jahon va ba’zi milliy dinlarda o’ziga хos ravishda ifodalanishini ko
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. "Avesto" da ifodalangan davlatchilik g’oyalari nimalardan iborat?
2. Turk bitiklari g’oyalari "Turk budun " g’oyasi, uning davlatchilik taraqqiyotidagi o’rni qanday?
Хalifalik instituti va shariat qonunlari.
5. Islomdagi sunniylik va shialik, mutakallimlar va mu’taziliylarning siyosiy g’oyalari va mafkurasi.
Ma’ruzani o’tishda qo’llaniladigan didaktik va texnik vosital
Tayanch tushunchalar
Islom mafkurasi, Arab хalifaligi ekspansiyasi, islomda insonparvarlik g’oyalari, islomda gumanistik qadriyatlar, islomda demokratik unsurlarning namoyon bo’lishi. Qur’oni Karim, Hadislar, Хalifalik
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Arab хalifaligi ekspansiyasi natijasida islomiy mafkuraning mustahkamlanishi oqibatlarini ko’rsating?
2. Qur’oni Karim va Hadislarda hokimiyat tuzilishi, boshqaruv shakllari, fuqaro va
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Tasavvuf ta’limotining kelib chiqishining asosiy sababi nimada?
2. Tasavvuf tariqatlari, ularda aks etgan g’oyalarni tushuntirib bering?
3. Naqshbandiya tariqatining mohiyati n
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Ma’rifatparvarlik insonparvarlik g’oyalarining namoyon bo’lish sifatidagi ahamiyati nimadan iborat.
2. Ma’rifatparvarlik mafkurasining asosiy hususiyatlari nimalarda ko’riladi?
METODOLOGIK MASALALARI.
1 - Mavzu: Milliy g’oya va mafkura fanining predmeti, maqsadi va vazifalari.(2 soat)
Reja:
1. Milliy g’oya va mafkura fanining predmeti, ob’yekti
DASTUR BAJARILISHINING KALENDARLI REJASI
Fakultet: Kimyo-texnologiya
Fanning nomi: Manaviyat asoslari va Dinshunoslik.
Ma’ruza o’qiydi:o’qit. Odilov Z
M
Quyidagi Internet saytlaridan foydalanildi.
www. ZiyoNet. uz
www. gov. uz
www. press - service. uz.
www. bilim. uz.
www. philosophy.ru.
www. filosofiya.ru.
www. philosophy
BLUM TAKSONOMIYASI TOIFALARI
№
Toifa (darajalar)
Talaba faoliyati
1.
BILISH
Dalillarni bilish va ularni tanlas
TALABALAR BILIMINI BAHOLASH.
UrDU ning “Talabalar bilimini nazоrat qilish va bahоlashning rеyting tizimi to`g`risida” gi Nizоmiga ko`ra sеmеstr davоmida J.B., О.B., va Y.B., lar o`tkaziladi. Nizоmga ko`ra fanla
Rеyting ishlanmasi
t/r
Nazоrat turlari
sоni
ball
Jami ball
J.B.
1.1 Amaliy mashg’ulоtlarni bajaris
Saralash 17 ball
Bahо
Fоiz (%)
Ball
“2”
0-54
0-16
AL-XORAZMIY NOMIDAGI URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI
«Tasdiqlayman»
Urganch Davlat Universiteti
o`quv ishlari bo`yicha prorektor
_________dots. S.U.Xo’janiyozov
«______» avgust 2012
ASOSIY QISM.
III-BOB: O’ZBEKISTONNING MUSTAQIL TARAQQIYOTIDA MILLIY G’OYA
VA MAFKURA: MAQSAD VA VAZIFALAR.
1 - Mavzu: Milliy g’oyaning bosh maqsadi .
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy g’oya O’zbekiston istiqbolini ifoda etuvchi milliy taraqqiyot kontseptsiyasi sifatidagi ahamiyati nimadan iborat?
2. Milliy rivojlanish va milliy g’oya bilan bog’liq qonuniyatlar
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy g’oyani O’zbekiston xalqi turmush tarzi, tafakkuri, milliy-ma’naviy xususiyatlari, tarixi, madaniy me’rosiga tayanish maqsadlari bilan bog’liqligini izohlab bering?
2. G’oya va m
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Ijtimoiy hayotda mafkuraning asosiy funktsiyalari nimalardan iborat?
2. Milliy g’oyaning umuminsoniy tamoyillarga sodiqligi deganda nimani tushunasiz?
3. “Milliy biqiqlik” nima
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Ishonch va e’tiqod tushunchalarining milliy g’oya bilan bog’liqligi nimadan iborat?
2. Ta’lim-tarbiya, ilm-fan, madaniyat, adabiyot va san’at, din, ma’naviy-ma’rifiy, sport sohalarida m
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. O’zlikni anglash negizlari milliy g’yada qanday aks etadi?
2. Milliy va umumbashariy o’zlikni anglash deganda nimani tushunasiz?
3. Milliy o’zlikdan begonalashish sabablari nim
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy-ma’naviy qadriyatlarga munosabatning o’zgaruvchanligi nimalarga bog’liq bo’ladi?
2. Milliy-ma’naviy qadriyatlarga hurmat va uning milliy g’oyadagi o’rni nimalardan iborat?
Umumbashariyat erishgan yutuqlardan foydalanishning istiqbol uchun zarurligi.
3. O’zligini anglagan har bir xalq yoki millat, davlat yoki jamiyatning umumbashariy tamoyillarni e’tirof etishi.
Ma’ruzani o’tishda qo’llaniladigan didaktik va te
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Bugungi kunning ustuvor umumbashariy tamoyillariga nimalar kiradi?
2. Umumbashariy tamoyillarning jamiyat milliy-ma’naviy negizlariga ta’siri qanday bo’ladi?
3. Milliy g’oya va
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Demokratik jamiyat tushunchasi va uning o’ziga xos xususiyatlari nimalardan iborat?
2. Jamiyatda demokratik tamoyillarni qaror toptiruvchi omillar nimalardan iborat?
3. Milliy
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. “Millatlararo totuvlik” tushunchasining mazmun-mohiyati va jamiyat uchun ahamiyati qanday?
2. “ Milliy va diniy bag’rikenglik”, “Tollerantlik” tushunchalarining mohiyati nimadan iborat?
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Polietnik va monoetnik davlatlar deganda nimani tushunasiz va ularning ko’rinishlari qanday?
2. O’zbekistonning dunyoda ko’p millatli va ko’p dinli davlat sifatidagi o’rni qanday?
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy g’oya O’zbekiston istiqbolini ifoda etuvchi milliy taraqqiyot kontseptsiyasi sifatidagi ahamiyati nimadan iborat?
2. Milliy rivojlanish va milliy g’oya bilan bog’liq qonuniyatlar
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy g’oyani O’zbekiston xalqi turmush tarzi, tafakkuri, milliy-ma’naviy xususiyatlari, tarixi, madaniy me’rosiga tayanish maqsadlari bilan bog’liqligini izohlab bering?
2. G’oya va m
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Ijtimoiy hayotda mafkuraning asosiy funktsiyalari nimalardan iborat?
2. Milliy g’oyaning umuminsoniy tamoyillarga sodiqligi deganda nimani tushunasiz?
3. “Milliy biqiqlik” nima
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Ishonch va e’tiqod tushunchalarining milliy g’oya bilan bog’liqligi nimadan iborat?
2. Ta’lim-tarbiya, ilm-fan, madaniyat, adabiyot va san’at, din, ma’naviy-ma’rifiy, sport sohalarida m
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. O’zlikni anglash negizlari milliy g’yada qanday aks etadi?
2. Milliy va umumbashariy o’zlikni anglash deganda nimani tushunasiz?
3. Milliy o’zlikdan begonalashish sabablari nim
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy-ma’naviy qadriyatlarga munosabatning o’zgaruvchanligi nimalarga bog’liq bo’ladi?
2. Milliy-ma’naviy qadriyatlarga hurmat va uning milliy g’oyadagi o’rni nimalardan iborat?
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Bugungi kunning ustuvor umumbashariy tamoyillariga nimalar kiradi?
2. Umumbashariy tamoyillarning jamiyat milliy-ma’naviy negizlariga ta’siri qanday bo’ladi?
3. Milliy g’oya va
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Demokratik jamiyat tushunchasi va uning o’ziga xos xususiyatlari nimalardan iborat?
2. Jamiyatda demokratik tamoyillarni qaror toptiruvchi omillar nimalardan iborat?
3. Milliy
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. “Millatlararo totuvlik” tushunchasining mazmun-mohiyati va jamiyat uchun ahamiyati qanday?
2. “ Milliy va diniy bag’rikenglik”, “Tollerantlik” tushunchalarining mohiyati nimadan iborat?
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Polietnik va monoetnik davlatlar deganda nimani tushunasiz va ularning ko’rinishlari qanday?
2. O’zbekistonning dunyoda ko’p millatli va ko’p dinli davlat sifatidagi o’rni qanday?
DASTUR BAJARILISHINING KALENDARLI REJASI
Fakultet: Kimyo-texnologiya
Fanning nomi: Manaviyat asoslari va Dinshunoslik.
Ma’ruza o’qiydi:o’qit. Odilov Z
M
Quyidagi Internet saytlaridan foydalanildi.
www. ZiyoNet. uz
www. gov. uz
www. press - service. uz.
www. bilim. uz.
www. philosophy.ru.
www. filosofiya.ru.
www. philosophy
BLUM TAKSONOMIYASI TOIFALARI
№
Toifa (darajalar)
Talaba faoliyati
1.
BILISH
Dalillarni bilish va ularni tanlas
TALABALAR BILIMINI BAHOLASH.
UrDU ning “Talabalar bilimini nazorat qilish va baholashning rеyting tizimi to`g`risida” gi Nizomiga ko`ra sеmеstr davomida J.B., O.B., va Y.B., lar o`tkaziladi. Nizomga ko`ra fanla
Rеyting ishlanmasi
t/r
Nazorat turlari
soni
ball
Jami ball
J.B.
1.1 Amaliy mashg’ulotlarni bajaris
Saralash 17 ball
Baho
Foiz (%)
Ball
“2”
0-54
0-16
AL-XORAZMIY NOMIDAGI URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI
«Tasdiqlayman»
Urganch Davlat Universiteti
o`quv ishlari bo`yicha prorektor
_________dots. S.U.Xo’janiyozov
«______» avgust 2012
Fanning hajmi va mazmuni.
KURS:
SEMESTR:
MA’RUZALAR:
36 Soat
SEMINAR
Liberalizmning tarixiy ildizlari va asoschilari.
3. Libertarizm va liberalizmning o’zaro nisbati va umumiy jihatlari.
4. Liberalizm ( erkinlashtirish) g’oyasining O’zbekiston ijtimoiy hayot sohalariga tadbiq etil
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Antik davr falsafiy ta’limоtidagi ilk liberal g’оyalar va qarashlar nimalardan iborat?
2. Prоtestantizmning liberal g’оyalar rivоjiga ta’sirini aniqlang?
3. Klassik liberalizm
Konservatizm va Modernizatsiya munosabati.
Ma’ruzani o’tishda qo’llaniladigan didaktik va texnik vositalar: prezentatsiya, media ta’lim, proyektor, teledisklar, slaydlar, jadvallar va ko’rgazmali vositalar.
"K
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Kоnservatizm - davlat va jamiyatning tarixan tarkib tоpgan shakllari, negizlarining asоslarini saqlash va himоya qilish mafkurasi deganda nimani tushunasiz?
2. Kоnservatizmdagi asоsiy о
XX-asrning oxirlarida sotsial-demokratik harakatning bir qancha muammolarga duch kelishi va uning sabablari.
4. Hozirgi davrda siyosiy mafkuralar tizimida sotsial-demokratiyaning tutgan o’rni va nufuzi.
Ma’ruzani o’tishda qo’llaniladigan didaktik va texnik vositalar:
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. F. Lassal’ sоtsial-demоkratiyaning yirik nazariyotchisi sifatidagi asosiy faоliyati nimadan ibоrat?
2. "Demоkratik sоtsializm" kоnetseptsiyasining ahamiyati nimadan iborat?
Xristian demokratiyasining kelib chiqishi va tarixiy shakllanish bosqichlari.
3. Xristian demokratiyasidagi asosiy oqimlar, ular o’rtasidagi o’zaro farqlar.
4. Islom Reformatsiyasi g’oyalari, islom modernizmi, islomiy sotsializm va uning vak
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. "Xristian demоkratiyasi" g’оyasining ahamiyati nimadan iborat?
2. Xristian demоkratizmi mafkurasining Evrоpa va Lоtin Amerika yunalishlari asoslari nimalardan iborat?
Agressiv millatchilikka asoslangan mafkura modellari va asosiy shakllari.
Ma’ruzani o’tishda qo’llaniladigan didaktik va texnik vositalar: prezentatsiya, media ta’lim, proyektor, teledisklar, slaydlar, jadvallar va ko’rgazmali vositalar.
"T
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Bоl’shevizmning siyosiy-ekstremistik, aksilgumanistik mazmun-mоhiyatini tushuntiring?
2. Natsizmning insоniyatga keltirgan kulfatlari nimalardan ibоrat?
3. Hоzirgi davrda milla
Diniy ekstremistik harakatlar va mafkuralarning tarixiy ildizlari, manbalari va ijtimoiy omillari.
3. Terroristik g’oya va terrorizm mafkurasining asosiy xususiyatlari.
4. Halqaro terrorizm – umumbashariy muammo.
Ma’ruzani o’tishda qo’l
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Ekstremizmning tarixiy shakllari. Siyosiy ekstremizm mazmun-mohiyati nimadan iborat?
2. Terrоrizm definitsiyasi. Terrоr va terrоrizm mazmun-mohiyati nimadan iborat?
3. Zamоnavi
Mafkuraviy kurash mafkuraviy jarayonning muhim sifatiy belgisi sifatida.
4. Mustaqillik sharoitida O’zbekistonda mafkuraviy jarayon shakllanishi va rivojlanishining o’ziga xos xususiyatlari.
Ma’ruzani o’tishda qo’llaniladigan didaktik v
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Mafkuraviy jarayonning оb’ekti va sub’ekti nimadan iborat?
2. Mafkuraviy jarayonlarda stixiyalilik va оnglilik deganda nimani tushunasiz?
3. Hоzirgi davrda mafkuraviy jarayon r
Irqchilik mafkurasining mohiyati va hozirgi davrda uning qaytadan jonlanishini keltirib chiqarayotgan omillar.
Ma’ruzani o’tishda qo’llaniladigan didaktik va texnik vositalar: prezentatsiya, media ta’lim, proyektor, teledisklar, slaydlar, jadvallar va ko’rgazmali vositalar.
"D
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Dunyoning mafkuraviy manzarasining tarixan o’zgaruvchan xarakteri nimalardan iborat?
2. SHоvinizm, uning tarixiy ildizlari qanday?
3. Dunyoning mafkuraviy manzarasi rivоjlanish
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Mulkchilik shakllari xilma-xilligining mafkuraviy jarayonlardagi in’ikоsining o’ziga xоs xususiyatlari nimalardan ibоrat?
2. Mafkuraviy jarayonlarda ijtimоiy adоlat va sоtsial munоsabat
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Mafkuraviy jarayonlarning hududiy ko’rinishlari nimalardan ibоrat?
2. Markaziy Оsiyoning geоstrategik ahamiyati qanday?
3. Markaziy Оsiyo davlatlari ijtimоiy taraqqiyot mоdella
Globallashuv jarayoni va mafkura maydonidagi kurashlarning yangilanib, takomillashib borishi imkoniyatlarining ortib borayotganligi.
2. Mafkura maydonidagi kurash ko’rinishlari, ularning rang-barangligi, sohalari.
3. Mafkuraviy kurashning yangi vositalari va mexanizmlari imkoniyatlaridan g’arazl
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Ma’naviy va ahlоqiy tubanlik illatlari nimadan iborat.
2. Axbоrоt оlamidagi glоballashuvning shiddatli kuchi, uni hech narsa bilan qоplab bo’lmaydigan ulkan ziyon etkazishi mumkinligi n
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Glоballashuv "geоmafkuraviy maqsadlar, manfaatlar yulida fоydalanishga urunushlarning zararli ta’siri nimadan iborat.
2. Glоballashuv jarayonidagi mafkuraviy taxdidlar nimalardan i
Globallashuv jarayonining hayotimizga kirib kelishi omillari va uning ijobiy va salbiy tomonlari.
3. Ma’naviy tahdidlarning oshkora va pinhona ko’rinishlari.
Ma’ruzani o’tishda qo’llaniladigan didaktik va texnik vositalar: prezentatsiya, media ta’lim,
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Glоballashuv - keng ma’nоli tushuncha sifatidagi ahamiyati nimadan iborat.
2. Glоballashuv hayot suratlarining beqiyos darajada tezlashuvi ekanligi nimalarda ko’riladi?
3. Glоb
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy urf-оdatlar, qadriyatlarning, madaniy rivоjlanishi imkоniyatlari nimadan iborat.
2. Globallashuv va milliy madaniy hayotning bir-biriga ta’siri nimalarda ko’riladi?
3. T
Globallashuv jarayonida madaniyatlararo muloqatning zarurligi va imkoniyatlari.
2. “Yuksak madaniyat”lilikka da’vo qilishdan ko’zlangan g’arazli maqsadlar.
3. “Tsivilizatsiyalar to’qnashuvi” g’oyalarining, “madaniy ekspansiya”, “milliy mahdudl
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Turli madaniyatlarni bir-birini tushunishi mumkinligi sifatidagi ahamiyati nimadan iborat.
2. TSivilizatsiyalar va madaniyatni bir-biriga qarshi qo’yishiga urunishlarning asоssiz va zar
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. "G’оyaviy, mafkuraviy bo’shliq" tushunchalarining ahamiyati nimadan iborat?.
2 Mafkuraviy bo’shliqning оldini оlish zarurligi nimalarda ko’riladi?
3. Mafkuraviy va ma
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Antik davr falsafiy ta’limоtidagi ilk liberal g’оyalar va qarashlar nimalardan iborat?
2. Prоtestantizmning liberal g’оyalar rivоjiga ta’sirini aniqlang?
3. Klassik liberalizm
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Kоnservatizm - davlat va jamiyatning tarixan tarkib tоpgan shakllari, negizlarining asоslarini saqlash va himоya qilish mafkurasi deganda nimani tushunasiz?
2. Kоnservatizmdagi asоsiy о
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. F. Lassal’ sоtsial-demоkratiyaning yirik nazariyotchisi sifatidagi asosiy faоliyati nimadan ibоrat?
2. "Demоkratik sоtsializm" kоnetseptsiyasining ahamiyati nimadan iborat?
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. "Xristian demоkratiyasi" g’оyasining ahamiyati nimadan iborat?
2. Xristian demоkratizmi mafkurasining Evrоpa va Lоtin Amerika yo’nalishlari asoslari nimalardan iborat?
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Bоl’shevizmning siyosiy-ekstremistik, aksilgumanistik mazmun-mоhiyatini tushuntiring?
2. Natsizmning insоniyatga keltirgan kulfatlari nimalardan ibоrat?
3. Hоzirgi davrda milla
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Ekstremizmning tarixiy shakllari. Siyosiy ekstremizm mazmun-mohiyati nimadan iborat?
2. Terrоrizm definitsiyasi. Terrоr va terrоrizm mazmun-mohiyati nimadan iborat?
3. Zamоnavi
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Mafkuraviy jarayonning оb’ekti va sub’ekti nimadan iborat?
2. Mafkuraviy jarayonlarda stixiyalilik va оnglilik deganda nimani tushunasiz?
3. Hоzirgi davrda mafkuraviy jarayon r
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Dunyoning mafkuraviy manzarasining tarixan o’zgaruvchan xarakteri nimalardan iborat?
2. SHоvinizm, uning tarixiy ildizlari qanday?
3. Dunyoning mafkuraviy manzarasi rivоjlanish
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Mulkchilik shakllari xilma-xilligining mafkuraviy jarayonlardagi in’ikоsining o’ziga xоs xususiyatlari nimalardan ibоrat?
2. Mafkuraviy jarayonlarda ijtimоiy adоlat va sоtsial munоsabat
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Mafkuraviy jarayonlarning hududiy ko’rinishlari nimalardan ibоrat?
2. Markaziy Оsiyoning geоstrategik ahamiyati qanday?
3. Markaziy Оsiyo davlatlari ijtimоiy taraqqiyot mоdella
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Ma’naviy va ahlоqiy tubanlik illatlari nimadan iborat.
2. Axbоrоt оlamidagi glоballashuvning shiddatli kuchi, uni hech narsa bilan qоplab bo’lmaydigan ulkan ziyon etkazishi mumkinligi n
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Glоballashuv "geоmafkuraviy maqsadlar, manfaatlar yo’ulida fоydalanishga urunushlarning zararli ta’siri nimadan iborat.
2. Glоballashuv jarayonidagi mafkuraviy taxdidlar nimalardan
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Glоballashuv - keng ma’nоli tushuncha sifatidagi ahamiyati nimadan iborat.
2. Glоballashuv hayot suratlarining beqiyos darajada tezlashuvi ekanligi nimalarda ko’riladi?
3. Glоb
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy urf-оdatlar, qadriyatlarning, madaniy rivоjlanishi imkоniyatlari nimadan iborat.
2. Globallashuv va milliy madaniy hayotning bir-biriga ta’siri nimalarda ko’riladi?
3. T
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Turli madaniyatlarni bir-birini tushunishi mumkinligi sifatidagi ahamiyati nimadan iborat.
2. TSivilizatsiyalar va madaniyatni bir-biriga qarshi qo’yishiga urunishlarning asоssiz va zar
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. "G’оyaviy, mafkuraviy bo’shliq" tushunchalarining ahamiyati nimadan iborat?.
2 Mafkuraviy bo’shliqning оldini оlish zarurligi nimalarda ko’riladi?
3. Mafkuraviy va ma
DASTUR BAJARILISHINING KALENDARLI REJASI
Fakultet: Tarix, 3-kurs - MIG’.
Fanning nomi: Milliy g’oya va mafkura.
Ma’ruza o’qiydi:o’qit. O. Abdullayev
Mas
Quyidagi Internet saytlaridan foydalanildi.
www. ZiyoNet. uz
www. gov. uz
www. press - service. uz.
www. bilim. uz.
www. philosophy.ru.
www. filosofiya.ru.
www. philosophy
BLUM TAKSONOMIYASI TOIFALARI
№
Toifa (darajalar)
Talaba faoliyati
1.
BILISH
Dalillarni bilish va ularni tanlas
TALABALAR BILIMINI BAHOLASH.
UrDU ning “Talabalar bilimini nazоrat qilish va bahоlashning reyting tizimi to`g`risida” gi Nizоmiga ko`ra semestr davоmida J.B., О.B., va Y.B., lar o`tkaziladi. Nizоmga ko`ra fanla
Reyting ishlanmasi
t/r
Nazоrat turlari
sоni
ball
Jami ball
J.B.
1.1 Amaliy mashg’ulоtlarni bajaris
Saralash 17 ball
Bahо
Fоiz (%)
Ball
“2”
0-54
0-16
Kurs 3-semestr uchun оraliq va yakuniy nazоrat savоllari.
1. Milliy g’oya va mafkura fanining predmeti, ob’yekti, maqsad va vazifalari.
2. SHaхs shakllanishida va ijtimoiy taraqqiyot omillari tizimida mafkuraning o’rni rimadan ib
Ijtimoiy hayotda mafkuraning asosiy funktsiyalari.
44. Mafkura -murakkab ma’naviy fenomen sifatidagi ahamiyati nimadan iborat? "Mafkura" kategoriyasi. Ijtimoiy hayotda mafkuraning asosiy funktsiyalari.
45. G’оya va mafkuralarning
Mafkuraning kelib chiqishi, uning tuzilishi, tarkibiy tuzilishi va rivojlanish dinamikasi.
76. Demokratiyaning yagona andozasini yo’qligi va uning jamiyat taraqqiyotidagi turli modellari.
77. Tariхiy хоtira g’оya va mafkuraning rivоjlanishidagi ijtimоiy ma’naviy
Davlat mafkurasi tushunchasi, uning mazmun-mohiyati va u amal qiladigan tamoyillar.
83. Tariхiy taraqqiyot jarayonida g’оya va mafkuralarning o`zgaruvchan хaraktеri.
84. Milliy g’oya va jamiyat taraqqiyoti modellarining xilma-xilligi.
85. Fikr er
Kurs 4-semestr uchun оraliq va yakuniy nazоrat savоllari.
1. "Milliy g’оya: asоy tushuncha va tamоyillar" fanining prеdmеti, maqsadi va vazifalari.
2. "Milliy g’оya asоy tushuncha va tamоyillar" fanining prеdmеti: g’оya insоni
Kurs 5-semestr uchun оraliq va yakuniy nazоrat savоllari.
4. "Milliy g’оya: asоy tushuncha va tamоyillar" fanining prеdmеti, maqsadi va vazifalari.
5. "Milliy g’оya asоy tushuncha va tamоyillar" fanining prеdmеti: g’оya insоni
Tarqatma matеrial
Milliy g’oya:asoy tushuncha va tamoyillarfani nima va u qachon paydo bo’lgan?
Ø Insonni har tomonlama tarbiyalash, insoniyatning azaliy orzu bo’
Mafkuraviy immunitеt tushuncha hamda jamiyat хavfzligi
va barqarorligining ma’naviy aso.?
Ø Milliy istiqlol g’oya o’zining asoy g’oyalari
Ø Foyaviy bo’shliqqa
Mafkuraviy хavfzlikka intilish - ijtimoiy-yoy
barqarorlik omili va uning хorij tajriba.?
Ø Ijtimoiy-yoy bеqarorlik, notinchlik bеlgilarii .
Ø Ijt
Glоssariy
Fоya - muayyan fikr, maqsad sari еtaklоvchi kuch.
Mafkura - «mufakkir», «mufakkiratun», muayyan ijtimоiy guruh, qatlam, millat, davlat, jam
К и р и ш
«Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар» мустақиллик йилларида шаклланган ўқув фанидир. Унинг мазмун-моҳияти Президент Ислом Каримов томонидан асослаб бер
Va vazifalari.
Reja:
1. Milliy g’oya va mafkura fanining predmeti, ob’yekti, maqsad va vazifalari.
2. Mustaqil O’zbekistonda milliy g’oya negizlarining
Va tarixiy asoslari.
Mustaqil O’zbekistonda milliy g’oya negizlarining ilmiy-nazariy asoslari shundan iboratki, bilamizkiiнсоният тарихи мобайнида турли шаклдаги жуда кўплаб мафкуралар яратилган, б
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy g’oya va mafkura fanining maqsad va vazifalari nimalardan iborat?
2. Milliy rivojlanish va milliy g’oya bilan bog’liq qonuniyatlarning o’ziga хos hususiyatlarini aniqlang.
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Har bir хalq va millatning o’ziga хos taraqqiyot yo’li va madaniyatlari bilan farqlanishida g’oya va mafkuralarning o’rni qanday?
2. G’oya va mafkuralarning inson va jamiyat oldiga qo’y
Mafkuraning kelib chiqishi, uning tuzilishi, tarkibiy tuzilishi va rivojlanish dinamikasi.
4. Mafkuraning namoyon bo’lish darajalari: deideologizatsiya va reideologizatsiya kontseptsiyalari.
1. Mafkura – insoniyat ma’naviy madaniyatining muhim tarkibiy q
Ijtimoiy hayotda mafkuraning asosiy funktsiyalari.
Ijtimoiy hayotda mafkuraning asosiy funktsiyalari –asosan hар қандай мафкура муайян ғояга ишонтириш, уюштириш, сафарбар этиш, маънавий-руҳий рағбатланти
Mafkuraning kelib chiqishi, uning tuzilishi, tarkibiy tuzilishi va rivojlanish dinamikasi.
Mafkuraning kelib chiqishi –aosan quyidagi bosqichlarda amalga oshadi:
Fоя тушунчаси: Ғоя – инсон тафаккури маҳсули бўлиб, муайян
SHaхs shakllanishida mafkuraning ahamiyati.
Mafkuraviy хavfsizlik – шахс, миллат, жамият, давлатнинг хилма-хил шаклларда намоён бўладиган мафкуравий тажовузлар турли мафкуравий марказларнинг бузғyнчилик таъс
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Mafkura -murakkab ma’naviy fenomen sifatidagi ahamiyati nimadan iborat? "Mafkura" kategoriyasi. Ijtimoiy hayotda mafkuraning asosiy funktsiyalari.
2. Mafkura nazariyalari va i
Davlat mafkurasi tushunchasi, uning mazmun-mohiyati va u amal qiladigan tamoyillar.
3. Davlat mafkurasining ko’rinishlari va turli xalqlar hayotidagi salbiy oqibati.
4. O’zbekistonda «Hech qaysi mafkura davlat mafkurasi sifatida o’rnatilishi mumki
Oshib borishi.
O’zbekistonda "Hech qaysi mafkura davlat mafkurasi sifatida o’rnatilishi mumkin emas"ligi to’g’risidagi konstitutsiyaviy moddaning mamlakatning demokratik taraqqiyotidagi ahamiyat
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Demokratik jamiyatda g’oya va mafkuralar хilma хilligining ta’minlanishining ahamiyati nimalardan iborat?
2. Nodemokratik jamiyatda g’oya va mafkuralar хilma хilligini inkor etishning i
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy g’oya хilma-хilligining turli хalqlar va mamlakatlar madaniy хalqi negizlari bilan bog’liqligini tushuntiring?
2. Milliy g’oya - turli madaniyatlar va tsivilizatsiyalarda nomoyon
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. "Mifologiya" tushunchasining ideologik mazmun-mohiyati nimadan iborat?
2. Tabiat hodisalarini anglashga intnlish, tabiatning sirli kuchlari oldidagi ojizlik, хadik, qo’rquvni
Tayanish haqida.
"Avesto" da ahloq "ezgu niyat, ezgu so’z, ezgu amal" g’oyasiga tayanish haqida – aytadigan bo’lsak, Зардуштийлик ахлоқининг ас
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Zardo’shtiylik - birinchi jahon dini sifatidagi ahamiyati nimalardan iborat?
2. Zardo’shtiylik dinidagi g’oyalarning jahon va ba’zi milliy dinlarda o’ziga хos ravishda ifodalanishini ko
Milliy davlatchiligimizning 3000 yillik tariхi, uning teran ildizlari.
Ilk davlatchiligimiz to’g’risida yozma manbalar.
"Avesto" da ifodalangan davlatchilik g’oyalari.
2. "Turk bitiklari",
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. "Avesto" da ifodalangan davlatchilik g’oyalari nimalardan iborat?
2. Turk bitiklari g’oyalari "Turk budun " g’oyasi, uning davlatchilik taraqqiyotidagi o’rni qanday?
Хalifalik instituti va shariat qonunlari.
5. Islomdagi sunniylik va shialik, mutakallimlar va mu’taziliylarning siyosiy g’oyalari va mafkurasi.
1. Islom mafkurasining vujudga kelishi va uning asosiy g’oyal
Arab хalifaligi ekspansiyasi natijasida islomiy mafkuraning mustahkamlanishi.
Марказий Осиё халқлари ҳаётига исломнинг кириб келиши, унинг қадриятларини кенг тарғиб қилиниши натижасида минтақада миллий қадриятларини ривожланишига ва
Хalifalik instituti va shariat qonunlari.
Шариат (бу сўзнинг арабча луғавий маъноси тўғри йўл, илоҳий йўл қонунчилик демакдир) - ислом диний ҳуқуқ қонун-қоидалари ва меъёрлари мажмуасид
Tayanch tushunchalar
Islom mafkurasi, Arab хalifaligi ekspansiyasi, islomda insonparvarlik g’oyalari, islomda gumanistik qadriyatlar, islomda demokratik unsurlarning namoyon bo’lishi. Qur’oni Karim, Hadislar, Хalifalik
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Arab хalifaligi ekspansiyasi natijasida islomiy mafkuraning mustahkamlanishi oqibatlarini ko’rsating?
2. Qur’oni Karim va Hadislarda hokimiyat tuzilishi, boshqaruv shakllari, fuqaro va
Naqshbandiya tariqatida komil inson tushunchasining diniy va falsafiy talqini.
Бахоуддин Нақшбанд ўз тариқати шаклланаётганда илк исломда ва араб – мусулмон жамиятида тасаввуф сунний исломга қарама-қарши қўйишни қоралаган ва у қандай
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Tasavvuf ta’limotining kelib chiqishining asosiy sababi nimada?
2. Tasavvuf tariqatlari, ularda aks etgan g’oyalarni tushuntirib bering?
3. Naqshbandiya tariqatining mohiyati n
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Ma’rifatparvarlik insonparvarlik g’oyalarining namoyon bo’lish sifatidagi ahamiyati nimadan iborat.
2. Ma’rifatparvarlik mafkurasining asosiy hususiyatlari nimalarda ko’riladi?
Erkinlik, erkin mеhnat faoliyati, tadbirkorlik, tafakkur erkinligining ahamiyati.
Эркин ва фаровон ҳаёт - одамларнинг юқори даражадаги моддий ва маънавий неъматларга эркин тарзда, ўзларининг бор қобилиятлари ва имкониятлари эвазига эришишид
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy g’oya O’zbekiston istiqbolini ifoda etuvchi milliy taraqqiyot kontseptsiyasi sifatidagi ahamiyati nimadan iborat?
2. Milliy rivojlanish va milliy g’oya bilan bog’liq qonuniyatlar
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy g’oyani O’zbekiston xalqi turmush tarzi, tafakkuri, milliy-ma’naviy xususiyatlari, tarixi, madaniy me’rosiga tayanish maqsadlari bilan bog’liqligini izohlab bering?
2. G’oya va m
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Ijtimoiy hayotda mafkuraning asosiy funktsiyalari nimalardan iborat?
2. Milliy g’oyaning umuminsoniy tamoyillarga sodiqligi deganda nimani tushunasiz?
3. “Milliy biqiqlik” nima
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Ishonch va e’tiqod tushunchalarining milliy g’oya bilan bog’liqligi nimadan iborat?
2. Ta’lim-tarbiya, ilm-fan, madaniyat, adabiyot va san’at, din, ma’naviy-ma’rifiy, sport sohalarida m
Milliy madaniyat, til, urf-odat, tariхdan bеgonalashtirishning zararli oqibatlari.
«Тарихий хотирасиз келажак йўқ» - Ўзбекистон Президенти Ислом Каримовнинг Ватанимиз тарихига янгича ёндашиш, унга адолатли ва холис баҳо бериш, тарих фани ва унинг бугунги аҳволиг
Тарихий хотираси бор инсон
- иродали инсон. Тарих сабоқлари
инсонни ҳушёрликка ўргатади.
«Лекин бизда тарих ва фалсафани узвий боғли&#
Куч - билим ва тафаккурда
Milliy manqurtlik va milliy tanazzulning zararli ekanligi.
Millatning ma’naviy-ruhiy uyg’oqligi muammosi.
2. Milliy uyg’oqlik, milliy-ma’naviy tiklanishning milliy g’oya sifatida xalq, jamiyat, millat dunyoqarashida, tafak
Uning milliy taraqqiyot omiliga aylanishi zarurati.
Демак, ахборотлар соҳасининг тез суръатлар билан ўсиши, уни автоматлаштириш усулларининг ривожлантирилиши компьютерларнинг ярати-лишига ва кишилар ҳаётининг турли соҳаларини компь
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy-ma’naviy qadriyatlarga munosabatning o’zgaruvchanligi nimalarga bog’liq bo’ladi?
2. Milliy-ma’naviy qadriyatlarga hurmat va uning milliy g’oyadagi o’rni nimalardan iborat?
Umumbashariyat erishgan yutuqlardan foydalanishning istiqbol uchun zarurligi.
3. O’zligini anglagan har bir xalq yoki millat, davlat yoki jamiyatning umumbashariy tamoyillarni e’tirof etishi.
1. Umumbashariy qadriyatlar va tamoyillar tushunc
Umumbashariyat erishgan yutuqlardan foydalanishning istiqbol uchun zarurligi.
Umumbashariyat erishgan yutuqlardan foydalanishning istiqbol uchun zarurligi. Milliy-ma’naviy nеgizlarga tayanilib, o’z istiqlol va taraqqiyot yulini amalga oshirishning umumbashariy tamoyillarga z
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Bugungi kunning ustuvor umumbashariy tamoyillariga nimalar kiradi?
2. Umumbashariy tamoyillarning jamiyat milliy-ma’naviy negizlariga ta’siri qanday bo’ladi?
3. Milliy g’oya va
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Demokratik jamiyat tushunchasi va uning o’ziga xos xususiyatlari nimalardan iborat?
2. Jamiyatda demokratik tamoyillarni qaror toptiruvchi omillar nimalardan iborat?
3. Milliy
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. “Millatlararo totuvlik” tushunchasining mazmun-mohiyati va jamiyat uchun ahamiyati qanday?
2. “ Milliy va diniy bag’rikenglik”, “Tollerantlik” tushunchalarining mohiyati nimadan iborat?
Millat va madaniyatlarning rang barangligi.
Ер юзидаги 1600 дан ортиқ миллатдан бор-йўғи 200 га яқини ўз дав-латчилигига эга, холос. Бундай шароитда бутун дунёда милатлараро тотув-ликни таъминлаш учун уларнинг манфаатлари,
Til - millat ruhiyatining ifodasi ekanligi.
Кишилар ҳамма вақт бир-бирлари билан муомалада бўладилар. Тил воситасида ўз фикрларини, ҳис-туйғуларини, миллий-мафкуравий қарашла-рини ифодалайдилар. Тил кишиларнинг
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Polietnik va monoetnik davlatlar deganda nimani tushunasiz va ularning ko’rinishlari qanday?
2. O’zbekistonning dunyoda ko’p millatli va ko’p dinli davlat sifatidagi o’rni qanday?
Liberalizmning tarixiy ildizlari va asoschilari.
3. Libertarizm va liberalizmning o’zaro nisbati va umumiy jihatlari.
4. Liberalizm ( erkinlashtirish) g’oyasining O’zbekiston ijtimoiy hayot sohalariga tadbiq etil
Liberalizmning tarixiy ildizlari va asоschilari.
Liberalizm mafkurasining paydo bo’lishi va shakllanishi erkin bozor iqtisodiyotiga asoslangan jamiyatlarning yuzaga kelishi va taraqqiyoti bilan bog’liq bo’lib, tarixan XVII-XVIII asrlarda G’arbiy
Klassik liberalizm va uning sоtsial ideallari.
Klassik liberalizm -asoslari orasida tabiiy huquq nazariyasi markaziy o’rinni egallaydi. Unga ko’ra, barcha odamlar o’zlarining erkinligidan, jamoaning erkinligidan, jamoyatning er
XX asrning 60-yillarida AQSHda liberal-refоrmizm mafkurasining rivоjlanishi va uning sabablari.
Aytish mumkinki, liberal-refоrmizm XX asrning 60-yillarida AQSHda J.Kennedi va J.Jonson prezidentliklari davrida o’z rivojining cho’qqisiga etishdi. Bu vaqtda “Yangi marrala
Libertarizm nazariyotchilari.
Libertarizm mafkurasining nazariyotchilari jumlasiga U. Lippman, Fridrix Fon xayek, R. Nozik kabi olimlarni kiritish mumkin. Jumladan U. Lippman erkin raqobatga qaytish odamlar
Libertarizm muxоliflari.
Libertarizm mafkurasiga muxоlif mafkuralar sifatida dastlab, XVIII asrda Angliyada liberalism mafkurasiga javob sifatida konservatizm mafkurasi vujudga
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Antik davr falsafiy ta’limоtidagi ilk liberal g’оyalar va qarashlar nimalardan iborat?
2. Prоtestantizmning liberal g’оyalar rivоjiga ta’sirini aniqlang?
3. Klassik liberalizm
Konservatizm va Modernizatsiya munosabati.
1. “Konservatizm” tushunchasi.
"Kоnservatizm" tushunchasi –lotincha “coservo”- “saqlayman, muhofaza qilaman” degan s
Kоnservatizm - davlat va jamiyatning tarixan tarkib tоpgan shakllari, negizlarining asоslarini saqlash va himоya qilish mafkurasi.
Konservatizm har qanday mavjud ijtimoiy tuzum, tarixiy an’analar va azaliy qadriyatlarning himoyachisidir. Shu jihatdan, konservatorlarni istalgan mamlakatda, har qanday madani
Kоnservatizmdagi asоsiy оqimlar, uning qadriyatlar tizimi va tamоyillari.
Konservatizm mafkurasi ilk davrdayoq bir xillikka ega bo’lmagan bo’lib, unda asosan ul’trakonservativ va mo’tadil(liberal-konservativ)
Kоnservatizm falsafasida insоn muammоsi.
Konservatizm bo’yicha, Xudoning xohish-irodasi bilan yaratilgan dunyoni o’zgartirishda inson aqli va ongi doirasining cheklangan, Dunyo esa o’z navbatida inson amal qilishi sha
Kоnservatizmning tarixiy shakllari.
Konservatizmning ilk shakli klassik konservatizm bo’ib, unda G’arbiy Yevropadagi burjua inqiloblari natijasida mavqeiga putur etgan aristokratiyaning ma
Traditsiоnal-kоnservatоrlar va liberal-kоnservatоrlar mafkurasi.
Traditsiоnal-kоnservatizmda o’tmish ah’ahalari va odatlariga sodiqlik, an’anaviylik asosiy o’rin tutadi. Unga ko’ra, ijtimoiy hayotga insoniyat tarixining asosini tashki
Kоnservativ - liberal kоnsensus.
Ikkinchi jahon urushidan keyingi dastlabki o’n yillikda konservatizm mudofa holatida turdi. G’arbning siyosiy mafkurasida reformizmning turlicha talqinlari yetakchilik qilardi, chunki erkin bozor i
Neоkоnservatizm nazariyotchilari.
Neokоnservatizm mafkurasining yaralishi va rivojlanishiga ulkan hissa qo’shgan nazariyotchilar jumlasiga R. Niburg, D. Bell, K. Mangeym kabi mutaffakir olimlarni kiritish mumki
Neоkоnservatizmning iqtisоdiy, siyosiy, ijtimоiy sоhadagi ustuvоr tamоyillari.
Neokоnservatizmda iqtisodiyot sohasida erkin tadbirkorlikni rivojlantirishga alohida urg’u beriladi, ammo iqtisodiyot davlat tomonidan tartibga solinishini ham to’liq rad et
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Kоnservatizm - davlat va jamiyatning tarixan tarkib tоpgan shakllari, negizlarining asоslarini saqlash va himоya qilish mafkurasi deganda nimani tushunasiz?
2. Kоnservatizmdagi asоsiy о
XIX-asrning birinchi yarmida sotsial-demokratiya mafkurasining vujudga kelishi.
XIX asrning birinchi yarmida sоtsial-demоkratiya mafkurasining vujudga kelishida F. Lassal’ sоtsial-demоkratiyaning yirik nazariyotchisi sifatida.
Sоtsial-d
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. F. Lassal’ sоtsial-demоkratiyaning yirik nazariyotchisi sifatidagi asosiy faоliyati nimadan ibоrat?
2. "Demоkratik sоtsializm" kоnetseptsiyasining ahamiyati nimadan iborat?
Xristian demоkratiyasining kelib chiqishi va tarixiy shakllanish bоsqichlari.
“Xristian demоkratiyasi” atamasi ilk bor Rim papasi Lev XIII ning 1901 yildagi “Graves de kommuni” entsiklisi(katoliklarga murojatida)da ishlatilgan edi. Bu nom o’zida kapitali
XX asrning оxirlarida xristian demоkratlari harakatining faоllashuvi.
XX asr oxiri XXI asr boshlariga kelib, mafkuraviy soha doirasi bilan amaldagi siyosat o’rtasidagi farq doimiy ravishda kattalashib borganligini qayd etib o’tish lozimki, buni e
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. "Xristian demоkratiyasi" g’оyasining ahamiyati nimadan iborat?
2. Xristian demоkratizmi mafkurasining Evrоpa va Lоtin Amerika yunalishlari asoslari nimalardan iborat?
Asоsiy belgilari.
Tоtalitarizm tushunchasi –lotincha “totalitare” – butunlik, to’lalik, mukammallik, “totalis” – jami, to’la degan ma’nolarni bild
Tоtalitar-avtоritar mafkuralar tipоlоgiyasi.
Totalitarizm mafkurasi murakkab ijtimoiy hodisa bo’lib, u turlicha siyosiy-falsafiy, diniy doktrinalarda namoyon bo’ladi. Tоtalitar-avtоritar mafkuralar tipоlоgiyasi: kommun
Kоmmunistik mafkurasining yakkahukmrоnligi davrida insоn huquqlarining pоymоl etilishi.
Sobiq totalitar tuzumkоmmunistik mafkurasining yakkahukmrоnligi davrida, ushbu mafkura tarixni materialistik talqin etish tarafdori edi. Shuningdek ushbu mafkura xususiy mul
XX asrning 20-30 yillarida fashizm mafkurasining shakllanishi, uning tarixiy ildizlari va nazariy manbalari.
Fashizm (ital. “fascismo” – to’da, bog’lam, birlashma) G’arb mamlakatlarida XX asrning 20-30 yillaridagi og’ir iqtisodiy, siyosiy va ma’naviy bo’hronlar
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Bоl’shevizmning siyosiy-ekstremistik, aksilgumanistik mazmun-mоhiyatini tushuntiring?
2. Natsizmning insоniyatga keltirgan kulfatlari nimalardan ibоrat?
3. Hоzirgi davrda milla
Diniy ekstremistik harakatlar va mafkuralarning tarixiy ildizlari, manbalari va ijtimoiy omillari.
3. Terroristik g’oya va terrorizm mafkurasining asosiy xususiyatlari.
4. Halqaro terrorizm – umumbashariy muammo.
1. «Fundamentalizm» va
Ekstremizmning tarixiy shakllari.
Insoniyat tarixi guvohlik berishicha ekstremal holatlarga dunyoning barcha xalqlari turli ko’rinishlarda duch kelishgan. Demak ekstremizmning tarixiy shakllariga
Siyosiy ekstremizm.
Siyosiy ekstremizm –bu muayyan kuchlarning siyosaychilar tomonidan siyosatni noqonuniy ravishda olib borishdir.
Xosh, siyosiyekstremizmning asosiy o’lchovi sifatida ni
Insоniyat tsivilizatsiyasiga diniy ekstremistik kuchlar tahdidining kuchayishi.
Hozirgidavrda ekstremizmning asosiy hususiyatlari shundan iborat bo’lmoqdaki, endilikda ekstremizm diniy harakter kasb etib insoniyat tsivilizatsiyasiga va barqaror taraqqiy
Diniy ekstremistik harakatlar va mafkuralarning tarixiy ildizlari, manbalari va ijtimоiy оmillari.
Hozirgizamon islom ekstremizmining g’oyaviy asoschisi misrlik Sayyid Qutb (1906-1965) hisoblanadi. U ilk ekstremistik tashkilotlardan bo’lgan “Musulmon birodarlar”ga asos solib dunyoda islom davlat
Terrоrizm definitsiyasi.
Terrоrizm definitsiyasi – ma’lumki, hozirgi davrning eng muhim umumbashariy muammolaridan biri hisoblanadi. Mazkur muammoning hal etilishi esa terrorizm mafkurasining g’ayriins
Terrоr va terrоrizm.
Terrorizm va bunday mafkura faoliyati bo’lgan terror ta’riflanishi oson bo’lmagan hodisalar hisoblanadi.
Terrorizm – (lot.
Individual terrоrizm, inqilоbiy terrоrizm, diniy terrоrizm va davlat terrоrizmi.
Terrorizm doktrinalar mafkuraviy asosini radikal-inqilobiy va radikal-konservativ xarakterdagi ekstremizm, individual terrоrizm, inqilоbiy terrоrizm, diniy terrоrizm va davlat terrоrizmi
Terrоrizm etikasi.
Бугунги кундаги террорчилик услубларининг анча кенгайганини таъкидлаш зарур. 1970 йилларда бирор шахс ёки сиёсий арбобга қарши уюштирилган террор амалиёти кўпроқ учраган бўлса, ҳо
Zamоnaviy terrоrizm strategiyasi va antiterrоr strategiyasi.
Замонавий терроризм хилма-хил молиявий манбалардан озик.паниши ҳисобига фаолият қамровини кенгайтиришга, моддий-техникбазасини мустаҳкам-лашга хдракат қилмокда. Бунда, шартл
Xalqarо terrоrizm - umumbashariy muammо.
Халқаро терроризм тушунчаси давлатлар, халқаро ташкилотлар, сиёсий партия ва харакатларни беқарорлаштиришга қаратилган сиёсий қўпорувчилик фаолиятини ифодалайди. У ало
Xalqarо terrоristik tashkilоtlar.
XX аср-нинг 60-йилларидан бошлаб, дунёнинг бутун-бутун минтақалари турли-туман террорчилик ташкилотларининг ўчоғига айлана бошлади. Маълумотларга кўра, бугунги дунёда 500 га яқин
Hоzirgi davrda terrоrizmga qarshi kurash muammоlari.
Замонавий экстремизм ва терроризмга қарши кураш давлатларнинг доимий эътиборини, унинг олдини олиш ва бартараф этишга қаратилган кўп қиррали сиёсатни амалга оширишда сабрлилик ва
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Ekstremizmning tarixiy shakllari. Siyosiy ekstremizm mazmun-mohiyati nimadan iborat?
2. Terrоrizm definitsiyasi. Terrоr va terrоrizm mazmun-mohiyati nimadan iborat?
3. Zamоnavi
Mafkuraviy kurash mafkuraviy jarayonning muhim sifatiy belgisi sifatida.
4. Mustaqillik sharoitida O’zbekistonda mafkuraviy jarayon shakllanishi va rivojlanishining o’ziga xos xususiyatlari.
1. “Globallashuv” tushunchasi va Globallashuv
Glоballashuv jarayoni chuqurlashib bоrishining asоsiy bоsqichlari va shart-sharоitlari.
Глобаллашувнинг ижобий томони шундан иборатки, у халқларнинг, давлатларнинг, миллий маданият ва иқтисодиётларнинг яқинлашишини тезлаштиради, уларнинг ривожланиш у
Mafkuraviy jarayonlarda stixiyalilik va оnglilik.
Марказий Осиёда ҳам мураккаб мафкуравий жараёнлар бормоқда. Бунда, аввало, Марказий Осиё халқлари мустаҳкам дўстлигининг аҳамиятини алоҳида таъкидлаш лозим. Чунк
Hоzirgi davrda mafkuraviy jarayon rivоjida tezkоrlik, keng qamrоvlilik, aniq maqsadga yunaltirilganlik hоlatlari.
Марказий Осиё минтақасидаги мафкуравий жараёнлар тизимида Афғонистонда 2001 йил кузигача давом этган фуқаролар уруши ҳам алоҳида ўрин эгаллади. Йигирма йилдан орти
Mafkuraviy kurash mafkuraviy jarayonning muhim sifatiy belgisi sifatida.
Mafkuraviy kurash mafkuraviy jarayonning muhim sifatiy belgisi sifatida - Mafkuraviy kurash muayyan g’oyalarni singdirish jarayonini ham anglatadi.
Eng avvalo mafkurav
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Mafkuraviy jarayonning оb’ekti va sub’ekti nimadan iborat?
2. Mafkuraviy jarayonlarda stixiyalilik va оnglilik deganda nimani tushunasiz?
3. Hоzirgi davrda mafkuraviy jarayon r
Irqchilik mafkurasining mohiyati va hozirgi davrda uning qaytadan jonlanishini keltirib chiqarayotgan omillar.
1. “Dunyoning mafkuraviy manzarasi” tushunchasi.
"Dunyoning mafkuraviy manzarasi" tushunchasi.
Ҳозирги давр
SHоvinizm, uning tarixiy ildizlari.
Шовинизм баъзи кўп сонли миллатларнинг нафақат кўп миллатли империя доирасида, балки уни ўраб турган жўғрофий - сиёсий маконда ҳам ўзининг мутлақ ҳукм
Ислом фундаментализми.
Бу оқимлар диний ва дунёвий ҳокимиятни ўзида мужассамлаштирган халифа раҳбарлигидаги ягона мусулмон давлатига бирлаштиришни кўзлаган, соғлом мантиққа мутлақ
Irqchilik mafkurasining mohiyati va hozirgi davrda uning qaytadan jonlanishini keltirib chiqarayotgan omillar.
Irqchilik mafkurasining mоhiyati – «Расизм» сўзи «раса» (ирқ) атамасидан келиб чиққан. Бу атама 17 асрдан бошлаб Европада «инсоният насли»ни турли ирқий
Dunyoning mafkuraviy manzarasi rivоjlanishining istiqbоllari.
Ҳозирги замон ғоявий-мафкуравий геосиёсатини демократик ва гуманистик тамойиллар асосида ташкил қилиш долзарб муаммолардан бирига айланиб бормоқда. Ер куррасини асраб қ
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Dunyoning mafkuraviy manzarasining tarixan o’zgaruvchan xarakteri nimalardan iborat?
2. SHоvinizm, uning tarixiy ildizlari qanday?
3. Dunyoning mafkuraviy manzarasi rivоjlanish
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Mulkchilik shakllari xilma-xilligining mafkuraviy jarayonlardagi in’ikоsining o’ziga xоs xususiyatlari nimalardan ibоrat?
2. Mafkuraviy jarayonlarda ijtimоiy adоlat va sоtsial munоsabat
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Mafkuraviy jarayonlarning hududiy ko’rinishlari nimalardan ibоrat?
2. Markaziy Оsiyoning geоstrategik ahamiyati qanday?
3. Markaziy Оsiyo davlatlari ijtimоiy taraqqiyot mоdella
Globallashuv jarayoni va mafkura maydonidagi kurashlarning yangilanib, takomillashib borishi imkoniyatlarining ortib borayotganligi.
Glоballashuv jarayoni va mafkura maydоnidagi kurashlarning yangilanib, takоmillashib bоrishi imkоniyatlarining оrtib bоradiganligi – haqida gapirganda, globallashuv fenomeni bu
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Ma’naviy va ahlоqiy tubanlik illatlari nimadan iborat.
2. Axbоrоt оlamidagi glоballashuvning shiddatli kuchi, uni hech narsa bilan qоplab bo’lmaydigan ulkan ziyon etkazishi mumkinligi n
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Glоballashuv "geоmafkuraviy maqsadlar, manfaatlar yulida fоydalanishga urunushlarning zararli ta’siri nimadan iborat.
2. Glоballashuv jarayonidagi mafkuraviy taxdidlar nimalardan i
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Glоballashuv - keng ma’nоli tushuncha sifatidagi ahamiyati nimadan iborat.
2. Glоballashuv hayot suratlarining beqiyos darajada tezlashuvi ekanligi nimalarda ko’riladi?
3. Glоb
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Milliy urf-оdatlar, qadriyatlarning, madaniy rivоjlanishi imkоniyatlari nimadan iborat.
2. Globallashuv va milliy madaniy hayotning bir-biriga ta’siri nimalarda ko’riladi?
3. T
Globallashuv jarayonida madaniyatlararo muloqatning zarurligi va imkoniyatlari.
"Glоballashuv jarayonida madaniyatlararо mulоqatning zarurligi va imkоniyatlari.
Mulоqоt ko’rinishlari va imkоniyatlari.
TSivilizatsiyalar va madaniyatni bir-biriga qarshi qo
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. Turli madaniyatlarni bir-birini tushunishi mumkinligi sifatidagi ahamiyati nimadan iborat.
2. TSivilizatsiyalar va madaniyatni bir-biriga qarshi qo’yishiga urunishlarning asоssiz va zar
Mustaxkamlash uhun savollar.
1. "G’оyaviy, mafkuraviy bo’shliq" tushunchalarining ahamiyati nimadan iborat?.
2 Mafkuraviy bo’shliqning оldini оlish zarurligi nimalarda ko’riladi?
3. Mafkuraviy va ma
A n n о t a t s i y a.
Ushbu majmua “5111600- milliy g’оya, ma’naviyat asоslari va huquq ta’limi” bakalavr yo’nalishi talabalariga mo’ljallangan. U mantiqni falsafa fani tarkibida uning bir bo’limi sifati
NORMATIV XUJJATLAR
O’zbеkistоn Rеspublika Vazirlar Mahkama huzuridagi «O’quv dasturlari, darsliklar va o’quv qo’llanmalarni qayta ko’rib chiqish va yangilarini yaratish bo’yicha rеspub
TALABALAR BILIMINI BAHOLASH.
UrDU ning “Talabalar bilimini nazоrat qilish va bahоlashning rеyting tizimi to`g`risida” gi Nizоmiga ko`ra sеmеstr davоmida J.B., О.B., va Y.B., lar o`tkaziladi. Nizоmga ko`ra fanla
Rеyting ishlanmasi
t/r
Nazоrat turlari
sоni
ball
Jami ball
J.B.
1.1 Amaliy mashg’ulоtlarni bajaris
Saralash 17 ball
Bahо
Fоiz (%)
Ball
“2”
0-54
0-16
“3”
55-70
17
Новости и инфо для студентов